سیستم مدیریت محتوا یا CMS چیست و چه مزایایی دارد؟

سیستم مدیریت محتوا چیست؟

امروزه کسب‌وکارها برای دستیابی به مشتریان و در نتیجه فروش بیشتر نیاز به حضوری فعال در فضای اینترنت دارند اما مشکل اینجاست که هر کسی دارای دانش فنی کافی برای ایجاد و مدیریت صفحات و محتواهای اینترنتی نیست و بسیاری از افراد نیز توانایی مالی چندانی برای ساخت یک وب‌سایت حرفه‌ای ندارند. اما راه حل چیست؟ راه‌حل استفاده از CMS یا همان سیستم مدیریت محتوا (Content Management System) می‌باشد، نرم‌افزاری که ایجاد، ویرایش، مدیریت و انتشار وب‌سایت‌ها را بسیار راحت می‌کند. مهم‌تر از  همه این است که CMSها این امکان را به شما می‌دهند تا بدون حتی یک خط کد‌نویسی در سریع‌ترین زمان ممکن یک وب‌سایت بسازید و در نتیجه بیشتر تمرکز خود را بر روی کسب‌وکار خود بگذارید. وردپرس (WordPress) محبوب‌ترین سیستم مدیریت محتوا در دنیا می‌باشد و طبق آخرین آمارها بیش از ۸۳۵ میلیون وب‌سایت از آن استفاده می‌کنند. اما CMS چگونه کار می‌کند؟ چه مزایایی دارد؟ معایب آن کدام است؟ ما در این مقاله به تمام این سوالات پاسخ خواهیم داد و همچنین شما را با محبوب‌ترین سیستم‌های مدیریت محتوا آشنا خواهیم کرد.

سیستم مدیریت محتوا چگونه کار می‌کند؟

برای ساخت یک وب‌سایت بدون استفاده از CMS، ما نیاز به برنامه‌نویسی در دو بخش فرانت‌اند (Front End) و بک‌اند (Back End) داریم. قسمت فرانت‌اند شامل سه زبان CSS ،HTML و JavaScript می‌شود. HTML این امکان را به شما می‌دهد تا متن‌ها، فایل‌های رسانه‌ای (تصاویر، ویدئوها،…) و بلوک‌هایی را به وب‌سایت خود اضافه کنید و با استفاده از CSS نیز می‌توانید استایلمنظور فونت، رنگ‌ها، چیدمان و موارد مشابه است خاصی به عناصر وب‌سایت خود بدهید و نحوه چیدمان آنها را تغییر دهید. JavaScript نیز این امکان را به شما می‌دهد تا یکسری عناصر تعاملی را به وب‌سایت خود اضافه کنید. در واقع با زبان برنامه‌نویسی جاوا‌‌اسکریپت می‌توانید صفحات ثابتصفحات ثابت یا Static Pages صفحاتی هستند که محتوای آنها تغییر نمی‌کند وب‌سایت خود را تبدیل به صفحاتی جذاب و پویا کنید. بخش بک‌اند نیز شامل پایگاه‌داده و زبان‌های برنامه‌نویسی مانند PHPنوعی زبان برنامه‌نویسی سمت سرور می‌باشد که با استفاده از آن می‌توان صفحات پویا ایجاد کرد و Ruby و موارد دیگر می‌شود که با استفاده از آنها می‌توان کارهای مختلفی مانند مدیریت پایگاه‌داده و آنالیز داده‌های وب‌سایت را انجام داد، فعالیت‌هایی که از دید بازدیدکنندگان وب‌سایت‌ها پنهان هستند. اما سیستم مدیریت محتوا کار ایجاد، طراحی و مدیریت وب‌سایت را بسیار ساده می‌کند و برای انجام آنها در اکثر موارد حتی نیاز به نوشتن یک خط کد هم ندارید.

هر CMS دارای دو مؤلفه اصلی برنامه مدیریت محتوا (CMAContent Management Application) و برنامه تحویل محتوا (CDAContent Delivery Application) می‌باشد. CMA رابط کاربری گرافیکی (GUI) است که این امکان را به شما می‌دهد تا بدون دانش برنامه‌نویسی، محتواهایی را ایجاد، ویرایش و حذف کنید. مؤلفه CDA نیز وظیفه ارا‌ئه خدمات بک‌اند (Back-End) را بر عهده دارد و با استفاده از آن می‌توانید محتوای ایجاد شده توسط CMA را مدیریت، ذخیره‌سازی و منتشر کنید. سیستم‌های مدیریت محتوا دارای ابزارهای متعددی مانند ویرایش‌گرهای متنی، افزونه‌هابرنامه‌های کاربردی و کم حجمی هستند که می‌توانید به CMS خود اضافه کنید و قالب‌ها (Templates) هستند. شما برای ایجاد محتوای جدید در CMS باید از یک ویرایشگر متنی یا بلوکی استفاده کنید. ویرایش‌گر متنی عملکردی مشابه به نرم‌افزار مایکروسافت ورد (Microsoft Word) دارد و ویرایشگر بلوکی نیز این امکان را به شما می‌دهد تا بلوک‌هایی از محتوا را در پست‌ها و برگه‌های وب‌سایت خود ایجاد کنید. برای انتشار محتوا در سیستم مدیریت محتوا نیز تنها نیاز به فشردن دکمه‌ انتشار دارید. اکثر CMSها از قابلیت کشیدن و رها‌کردن (Drag-And-Drop) نیز پشتیبانی می‌کنند و این یعنی شما به راحتی می‌توانید فایل‌های خود را از داخل کامپیوتر خود بکشید و در ویرایشگر CMS رها کنید. خب حالا بیایید نگاهی به مهم‌ترین مزایای CMS بیندازیم.

مزایای CMSها کدامند؟

سیستم‌های مدیریت محتوا دارای مزایای متعددی هستند که در ادامه با آنها آشنا می‌شویم:

سهولت استفاده: برای استفاده از CMSها نیازی به کدنویسی ندارید و با استفاده از آنها می‌توانید در مدت زمان کوتاهی یک وب‌سایت ایجاد کنید. البته سیستم‌های مدیریت محتوا از قابلیت کدنویسی نیز پشتیبانی می‌کنند و این یعنی در صورت نیاز می‌توانید تمام کدهای وب‌سایت خود را از طریق CMS ویرایش کنید.

رایگان بودن:  اکثر سیستم‌های مدیریت محتوا مانند وردپرس رایگان هستند و می‌توانید بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای از قالب‌ها و افزونه‌ها آنها استفاده کنید. البته قالب‌ها و افزونه‌های پولی نیز در بازار وجود دارد که در صورت نیاز می‌توانید آنها را خریداری و بر روی CMS خود بارگذاری کنید.

امکان مدیریت کاربران: سیستم‌های مدیریت محتوا این امکان را به شما امکان می‌دهند تا نقش‌های کاربری مختلفی را در وب‌سایت خود ایجاد و آنها را مدیریت کنید. توجه داشته باشید که هر نقش کاربری دارای اختیارات متفاوتی می‌باشد. به عنوان مثال نقش ادمین (Admin) و نقش مشترک (Subscriber) در وردپرس به ترتیب دارای بیشترین و کمترین اختیارات می‌باشند.

منابع آموزشی فراوان: هر CMS دارای منابع آموزشی مختلفی می‌باشد که با هدف کمک به افراد مبتدی ایجاد شده‌اند و شامل منابع متنی، تصویری و ویدئویی می‌شوند.

امنیت بالا: سیستم‌های مدیریت محتوا در مجموع از امنیت بالایی برخوردار هستند و همچنین دارای یکسری ابزارهای داخلی و افزونه‌هایی هستند که با استفاده از آنها می‌توانید امنیت وب‌سایت خود را افزایش دهید.

قالب‌های آماده: بیشتر سیستم‌های مدیریت محتوا دارای قالب‌های آماده متعددی هستند که با کمک آنها می‌توانید در مدت زمان کمی وب‌سایت خود را به دلخواه سفارشی‌سازی کنید. البته قالب‌های پولی نیز وجود دارد که امکانات آنها بیشتر از قالب‌های آماده می‌باشد.

به‌روزرسانی آسان: CMSها این امکان را به شما می‌دهند تا تنها با چند کلیک بخش‌های مختلف وب‌سایت خود مانند تصاویر، افزونه‌ها، متن‌ها و قالب‌ها را به‌روزرسانی کنید.

ماهیت مشارکتی: سیستم‌های مدیریت محتوای ماهیت مشارکتی دارند و این یعنی افراد با نقش‌های کاربری مختلف می‌توانند با هم از طریق یک CMS واحد بر روی یک پروژه خاص فعالیت کنند. به عنوان مثال یک وب‌سایت می‌تواند یک ادمین و تعدادی نویسنده و ویراستار داشته باشد که از راه دور با هم همکاری می‌کنند.

دسترسی آسان: سیستم‌های مدیریت محتوا این امکان را به شما می‌دهند تا از راه دور و با استفاده از تقریباً هر دستگاه متصل به اینترنتی به وب‌سایت خود دسترسی داشته باشید و آن را ویرایش کنید. علاوه‌براین، اکثر CMSها دارای یک پیشخوان هستند که از طریق آن می‌توانید به پست‌ها، برگه‌ها، افزونه‌ها، تنظیمات و بسیاری دیگر از موارد مرتبط با وب‌سایت خود دسترسی پیدا کنید.

معایب سیستم‌های مدیریت محتوا کدامند؟

مسئله امنیت: به‌ روز نکردن منظم سیستم‌های مدیریت محتوا و افزونه‌ها و قالب‌های آنها باعث افزایش آسیب‌پذیری وب‌سایت‌ها در برابر حملات سایبری مانند DDoS و SQLinjectionنوعی حمله سایبری می‌باشد که در آن فرد مهاجم با تزریق کدهای مخرب به اپلیکیشن و یا وب‌سایت هدف، به پایگاه‌داده آن دسترسی پیدا می‌کند می‌شود و به همین دلیل هکرها بیشتر وب‌سایت‌های مبتنی بر CMS را هدف قرار می‌دهند. اگر CMS خود را به‌روز نگه ندارید، در این صورت ممکن است شرکت ارائه‌دهنده میزبانی به منظور حفظ امنیت سایر وب‌سایت‌ها، وب‌سایت شما را به حالت تعلیق در بیاورد. بنابراین اکیدا توصیه می‌شود که تمام اجزای CMS خود را همیشه به‌روز نگه دارید.

مسئله سئو: با اینکه CMSها معمولا دارای ابزارهایی برای SEOبه مجموعه اقداماتی می‌گویند که به منظور بهبود رتبه وب‌سایت‌ها در موتورهای جستجو انجام می‌شود هستند اما شما همچنان برای بهبود رتبه وب‌سایت خود در موتورهای جستجو باید بسیاری از کارها را به صورت دستی انجام دهید و یکسری افزونه سئو به پیشخوان (Dashboard) سیستم مدیریت محتوا اضافه کنید، افزونه‌هایی که استفاده از آنها ممکن است برای شما هزینه‌بر باشد.

انعطاف‌پذیری: با اینکه راه‌اندازی یک وب‌سایت از طریق CMS آسان است. اما این تمام ماجرا نیست و شما برای پیاده‌سازی برخی ویژگی‌ها و قابلیت‌های خاص همچنان نیاز به دانش فنی دارید و یا ممکن است حتی مجبور شوید یک توسعه‌دهنده وب (Web Developer) استخدام کنید.

قالب‌ها و پلاگین‌ها پولی: افزونه‌ها و قالب‌های رایگان معمولا امکانات چندانی ارائه نمی‌‌دهند و بنابراین گاها ممکن است مجبور شوید برای بهبود عملکرد وب‌سایت خود اقدام به خرید پلاگین‌ها و قالب‌های پولی یا پریمیوم (Premium) کنید.

محبوب‌ترین سیستم‌‌های مدیریت محتوا کدامند؟

امروزه ده‌ها سیستم‌ مدیریت محتوا در بازار وجود دارد که هر یک دارای مزایا و معایب خاص خود می‌باشند. در ادامه با محبوب‌ترین CMSهای دنیا آشنا می‌شوید.

وردپرس (WordPress)

وردپرس محبوب‌ترین سیستم مدیریت محتوا در جهان می‌باشد و امروزه ۶۴ درصد از سهم بازار CMSها و ۴۳ درصد از سهم کل وب‌سایت‌ها را به خود اختصاص داده است. این CMS رایگان و متن‌باز بوده و دارای ابزارها و قابلیت‌های مختلفی می‌باشد و با استفاده از آن می‌توانید تقریبا هر نوع وب‌سایتی، از وبلاگ‌های ساده گرفته تا وب‌سایت‌های فروشگاهی حرفه‌ای را بسازید. وردپرس همچنین دارای مجموعه بزرگی از قالب‌ها، افزونه‌ها و پوسته‌ها (Themes) می‌باشد، مجموعه‌ای که باعث کاهش محدودیت‌های مرتبط با طراحی سایت می‌شود.

دروپال (Drupal)

دروپال یکی از قدرتمندترین و امن‌ترین CMS‌های موجود در بازار می‌باشد که شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگی مانند ناسا، تسلا، ای‌بی (Ebay) و نوکیا از آن برای مدیریت آنلاین محتوای وب‌سایت‌های خود استفاده می‌کنند. این سیستم مدیریت محتوا رایگان بیشتر مناسب افراد حرفه‌ای بوده و کار کردن با آن پیچیده‌تر از وردپرس است. سرعت و عملکرد بالا، امنیت خوب، پشتیبانی از زبان‌های مختلف از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های دروپال بوده و طبق آخرین آمارها ۱.۲ درصد از کل وب‌سایت‌های دنیا با دروپال ساخته شده‌اند.

جوملا (Joomla)

جوملا یکی دیگر از CMSهای متن‌باز و حرفه‌ای می‌باشد که با استفاده از آن می‌توانید انواع مختلفی از وب‌سایت‌ها (فروشگاهی، خبری، شخصی، …) را بسازید. استفاده از جوملا نیز نیاز به دانش فنی دارد و از این رو بیشتر مناسب توسعه‌دهندگان و کاربران با تجربه کافی در زمینه توسعه وب می‌باشد. این سیستم مدیریت محتوای رایگان دارای امکانات متعددی بوده و از بیش از ۷۰ زبان مختلف نیز پشتیبانی می‌کند. ‌جوملا با زبان برنامه‌نویسی PHP نوشته شده و ۱.۸ درصد وب‌سایت‌ها با استفاده از آن ساخته شده‌اند.

مجنتو (Magento)

مجنتو یک سیستم مدیریت محتوای محبوب برای ایجاد وب‌سایت‌های فروشگاهی می‌باشد که در سال ۲۰۱۸ توسط شرکت ادوبی (Adobe) خریداری شد. این CMS همچنین دارای امنیت و انعطاف‌پذیری خوبی بوده و با استفاده از آن می‌توانید به راحتی چندین وب‌سایت فروشگاهی را مدیریت کنید. شرکت‌های بزرگی مانند سامسونگ، نایک و فورد از مجنتو استفاده می‌کنند و علت آن این است که این CMS دارای گزینه‌های سفارشی‌سازی متعدد و مقیاس‌پذیری بالایی می‌باشد. مجنتو دارای دو نسخه رایگان و پولی است که نسخه پولی آن دارای یکسری امکانات اضافی می‌باشد. مجنتو نیز ۰.۹ درصد از سهم کل وب‌سایت‌های موجود در اینترنت را به خود اختصاص داده است.

اسکوار اسپیس (Squarespace)

Squarespace یک CMS و سایت‌ساز (Website Builder) چند منظوره می‌باشد که با استفاده از آن می‌توانید تقریبا هر نوع وب‌سایتی را بسازید. این CMS دارای قالب‌ها و ابزارهای متعددی می‌باشد و کارکردن با آن نیز  بسیار آسان است. از میان ویژگی‌ها و قابلیت‌های سایت‌ساز اسکوار اسپیس می‌توان به قابلیت‌ تجزیه‌و‌تحلیل وب‌سایت، قالب‌های تجارت الکترونیک (Ecommerce)، ابزارهای بازاریابی ایمیلی و قابلیت ادغام شبکه‌های اجتماعی اشاره کرد. این سایت‌ساز نیز ۳.۱ درصد از بازار سیستم‌های مدیریت محتوا را به خود اختصاص داده است.

ویژگی	وردپرس	جوملا	دروپال	مجنتو	اسکوار اسپیس
سهولت استفاده	آسان	کمی دشوار	دشوار	کمی دشوار	آسان
سهم از بازار CMS	۶۳.۳ درصد	۲.۷ درصد	۱.۸ درصد	۱.۸ درصد	۳.۱ درصد
سال ساخت	۲۰۰۳	۲۰۰۵	۲۰۰۱	۲۰۰۸	۲۰۰۴
قیمت	رایگان	رایگان	رایگان	رایگان	ماهانه بین ۱۶ تا ۴۹ دلار
پشتیبانی از افزونه	دارد	دارد	دارد	دارد	دارای اکستنشن
میزان امنیت	متوسط	بالا	بالا	بالا	بالا

سوالات متداول

در تهیه این مقاله از وب‌سایت‌های معتبری مانند Kinsta، Hubspot و Hostinger استفاده شده است.