پلتفرم به‌عنوان سرویس یا PaaS (مخفف Platform as a Service) یکی از سرویس‌های اصلی رایانش ابری است که از انعطاف‌پذیری و بالایی برخوردار بوده و با استفاده از آن می‌توانید برنامهها و اپلیکیشن‌های مختلفی را ایجاد، مدیریت، به‌روزرسانی و منتشر کنید. شرکت‌های ارائه‌دهنده PaaS در مجموع هرآنچه برای توسعه برنامه‌های خود نیاز دارید را از طریق اینترنت در اختیار شما قرار می‌دهند. منابع این پلتفرم شامل زیرساخت‌ها، سرورها، فضای ذخیره‌سازی، سیستم‌عامل، ، ابزارهای توسعه، رابط کاربری گرافیکی (GUI)، سیستم‌های مدیریت پایگاه‌داده و… می‌شود و با وجود آن، دیگر نیازی به خرید چنین ابزارهایی از شرکت‌های شخص ثالث ندارید و می‌توانید با خیال آسوده بر روی توسعه و مدیریت برنامه‌های خود تمرکز کنید.
فهرست محتوا
- PaaS چگونه کار می‌کند؟
- PaaS چه کاربردهایی دارد؟
- مزیت‌های PaaS کدامند؟
- معایب PaaS کدامند؟
- آشنایی با برخی از انواع PaaS
- سرویس‌های IaaS ،SaaS و PaaS چه تفاوت‌هایی دارند؟
- سرویس‌های PaaS و iPaaS چه تفاوت‌هایی دارند؟
- ادغام PaaS با سایر سرویس‌های ابری
- آشنایی با برخی از ارائهدهندگان خدمات PaaS
- نکاتی که باید قبل از خرید PaaS به آنها توجه کنید
- PaaS و Kubernetes چه تفاوت‌هایی دارند؟
- آینده پلتفرم به‌عنوان سرویس
- سوالات متداول
PaaS چگونه کار می‌کند؟
پلتفرم به‌عنوان سرویس هرآنچه توسعه‌دهندگان برای توسعه، استقرار و انتشار برنامه‌های خود نیاز دارند را برای آنها فراهم می‌کند. ارائهدهندگان PaaS خدمات و زیرساخت‌های مرتبط با رایانش ابری (سرورها، ، مجازی‌سازی و…) را مدیریت کرده و کاربران PaaS نیز وظیفه مدیریت برنامهها و داده‌های خود را بر عهده دارند.
مولفه‌های اصلی PaaS:
زیرساخت ابری: زیرساخت ابری PaaS شامل نرم‌افزار سیستم‌عامل، ، فایروال‌ها، فضای ذخیره‌سازی، سرورها و تجهیزات می‌شود که به‌عنوان پایه اصلی سیستم شما عمل می‌کنند. زیرساخت ابری محیط محاسباتی امن و یکپارچه‌ای را در اختیار شما قرار می‌دهد که می‌توانید برنامه‌های خود را در آن توسعه دهید.
مولفه نرم‌افزاری: این بخش برای توسعه، استقرار و مدیریت برنامهها و اپلیکیشن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و شامل مواردی مانند ، و کیت‌های توسعه می‌شود.
رابط گرافیکی: محیط کاربرپسندی است که اعضای یک تیم توسعه می‌توانند تمام وظایف خود را در آن انجام دهند و این امکان را برای آنها فراهم می‌کند تا از هر مکانی به ابزارهای موردنیاز خود دسترسی داشته باشند و در فرآیند توسعه، آزمایش و عرضه برنامهها باهم همکاری کنند.
PaaS چه کاربردهایی دارد؟
توسعه نرم‌افزار: PaaS تمام ابزارها و تجهیزاتی که افراد برای توسعه برنامه‌های خود به آنها نیاز دارند را در اختیارشان قرار داده که شامل مواردی مانند ، ویرایشگر کد، کامپایلر، فریمورک‌ها، کیت‌های توسعه و… می‌شود.
تجزیهوتحلیل و بهینه‌سازی کسب‌وکارها: سازمان‌ها می‌توانند از ابزارهای PaaS برای داده‌کاوی، تجزیهوتحلیل داده‌ها، تصمیم‌گیری در رابطه با نحوه طراحی محصولات، دسترسی به پلتفرم‌های مدیریت کسب‌وکار، بهینه‌سازی ، یادگیری ماشین، تخمین زمان بازگشت سرمایه، ارائه گزارشات سازمانی و… استفاده کنند.
اینترنت اشیاء (IoT): پلتفرم به‌عنوان سرویس یک فناوری کلیدی برای سرویس‌های مبتنی بر اینترنت اشیاء می‌باشد و از زبان‌های برنامهنویسی مورد استفاده (جاوا، پایتون، سوئیفت و…) در توسعه اپلیکیشن‌های مبتنی بر اینترنت اشیاء پشتیبانی می‌کند.
توسعه و مدیریت APIها: APIها اغلب در توسعه اپلیکیشن‌های مدرن مورد استفاده قرار می‌گیرند و اپلیکیشن‌ها با استفاده از آنها می‌توانند به‌آسانی داده‌ها و عملکردهای مختلفی را باهم به اشتراک بگذارند. پلتفرم به‌عنوان سرویس با فریمورکهای قدرتمند خود کار توسعه، اجرا، مدیریت و ایمن‌سازی APIها را بسیار ساده می‌کند.
مزیت‌های PaaS کدامند؟
کاهش هزینه‌ها: کاربران می‌توانند ابزارهای PaaS را با قیمت بسیار مناسب‌تری از بازار آزاد تهیه کنند. علاوه بر این، هزینه منابع PaaS برحسب تقاضا محاسبه می‌شوند و این یعنی شما تنها بر اساس میزان مصرفی که دارید، هزینه پرداخت می‌کنید.
کاهش زمان توسعه: PaaS تمام ابزارهای موردنیاز برای توسعه برنامهها را در قالب پلتفرمی یکپارچه در اختیار شما قرار می‌دهد و درنتیجه مدت زمان موردنیاز برای ساخت و مدیریت برنامهها تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند.
مقیاس‌پذیری آسان: پلتفرم به‌عنوان سرویس باتوجه به ماهیت ابری خود از مقیاس‌پذیری بسیار خوبی برخوردار بوده و این امکان را به شما می‌دهد تا در مدت زمان بسیار کوتاهی منابع موردنیاز خود را افزایش و یا کاهش دهید.
دسترسی آسان: Paas یک محیط توسعه نرم‌افزاری مشترک را در اختیار تیم‌های توسعه و DevOps قرار می‌دهد که در آن افراد می‌توانند از هر نقطه‌ای از دنیا و تنها از طریق اینترنت به سرویس‌ها و ابزارهای PaaS دسترسی داشته باشند.
امنیت بالا: مسئولیت امنیت زیرساخت‌های PaaS بر عهده شرکت‌های ارائه‌دهنده آنها بوده و اکثر این شرکت‌ها بهترین رویکردها و دستورالعمل‌های امنیتی را بر روی پلتفرم‌های خود اجرا می‌کنند.
معایب PaaS کدامند؟
وابستگی به شرکت ارائه‌دهنده: پلتفرم‌های PaaS معمولا در قالب نسخه‌ای واحد ارائه می‌شوند و بنابراین کاربران ممکن است برای یافتن ابزارها و قابلیت‌های موردنظر خود با محدودیت‌هایی روبه‌رو شوند. علاوه بر این، ادامه کسب‌وکار شما ممکن است به برخی از ابزارها و امکانات شرکت ارائه‌دهنده خاصی وابسته باشد که این مسئله باعث می‌شود تا برای انتقال برنامه‌های خود به شرکتی دیگر، دچار مشکل شوید.
مشکلات امنیتی: بااینکه ارائهدهندگان PaaS بر روی بهبود امنیت خدمات خود تمرکز دارند اما PaaS معمولا از طریق ابر عمومی ارائه‌شده و سرویس‌های آن میان کاربران مختلفی به اشتراک گذاشته می‌شود که این موضوع می‌تواند بر امنیت کسب‌وکار شما تأثیر منفی بگذارد. به عنوان مثال در سال ۲۰۱۹، Docker Hub که یک سرویس معروف PaaS است مورد نفوذ هکرها قرار گرفت و اطلاعات حساس کاربران بسیاری، شامل نام کاربری و رمزعبور و موارد دیگر به خطر افتاد که سبب نارضایتی آنها شد.
علاوه بر این، در صورت استفاده از پلتفرم به‌عنوان سرویس، تمام داده‌ها و برنامه‌های شما در اختیار شرکت ارائه‌دهنده قرار می‌گیرد که این مسئله احتمال تهدیدات امنیتی مانند نقض داده‌ها را افزایش می‌دهد.
آشنایی با برخی از انواع PaaS
Open Paas: پلتفرمی رایگان، متن‌باز و انعطاف‌پذیر است که در زیرساخت‌های ابر خصوصی و عمومی قابل اجرا بوده و مختلفی مانند برنامه‌های تقویم، لیست تماس‌ها، ایمیل و… را به کاربران ارائه می‌دهد. این پلتفرم در مجموع با هدف بهبود فناوری PaaS و سرعت بخشیدن به فرایند اجرای برنامهها طراحی شده و کاربران در آن کنترل بیشتری بر ابزارها و امکانات ارائه‌شده دارند.
DBaaS: نوعی سرویس پایگاه‌داده با مقیاس‌پذیری و امنیت بالا می‌باشد که از میان مهم‌ترین ابزارهای آن می‌توان به NoSQL ،MySQL و اشاره کرد.
iPaaS: نوعی خدمات ابری است که سازمان‌ها با استفاده از آن می‌توانند به‌آسانی برنامهها و منابع مختلفی را باهم ادغام و بسیاری از فرایندها را به‌صورت خودکار انجام دهند.
cPaaS: یک پلتفرم مبتنی بر ابر است که این امکان را به توسعه‌دهندگان می‌دهد تا قابلیت‌های ارتباطی مانند تماس تصویری، صوتی و پیامی را به برنامه‌های خود اضافه کنند.
mPaaS: پلتفرم به‌عنوان موبایل یا mPaaS نوعی خدمات ابری است که با کمک آن می‌توانید به‌آسانی اپلیکیشن‌های موبایلی را ایجاد و آنها را مدیریت و منتشر کنید.
سرویس‌های IaaS ،SaaS و PaaS چه تفاوت‌هایی دارند؟
IaaS ،SaaS و PaaS سه تا از مهم‌ترین خدمات ابری هستند که هریک با هدف خاصی طراحی شده‌اند:
SaaS: این امکان را به کاربران می‌دهد تا از طریق اینترنت به برنامهها و اپلیکیشن‌های مبتنی بر ابر دسترسی پیدا کنند.
IaaS: این نوع سرویس ابری منابع محاسباتی، فضای ذخیره‌سازی، امکانات شبکه و فناوری‌های مرتبط با مجازی‌سازی را در اختیار سازمان‌ها قرار می‌دهد.
PaaS: نوعی خدمات ابری است که هرآنچه توسعه‌دهندگان برای توسعه برنامه‌های خود به آن نیاز دارند را برایشان فراهم می‌کند.
مقایسه IaaS ،SaaS ،PaaS و ابر خصوصی بر اساس سطح مدیریتی ارائه‌شده:
سرویس‌های PaaS و iPaaS چه تفاوت‌هایی دارند؟
این دو سرویس ابری با وجود تشابه اسمی برای اهداف کاملا متفاوتی طراحی شده‌اند. سرویس PaaS نرمافزارها، پایگاه‌‌های داده، کیت‌های توسعه، فریمورک‌ها، میان‌افزارها، کتابخانه‌ها و سایر ابزارهای موردنیاز برای توسعه، استقرار، مدیریت و انتشار برنامه‌های مبتنی بر وب را در اختیار توسعه‌دهندگان قرار می‌دهد اما iPaaS این امکان را به سازمان‌ها می‌دهد تا به‌آسانی برنامهها، سرویس‌ها، سیستم‌ها و داده‌های مختلفی را در محیط‌های ابر هیبریدی، عمومی، خصوصی و… باهم ادغام کنند. سرویس iPaaS همچنین می‌تواند به‌عنوان مکملی برای خدمات ابری اصلی یعنی IaaS ،SaaS ،PaaS مورد استفاده قرار بگیرد و این پلتفرم با خودکارسازی بسیاری از فرایندهای مرتبط با توسعه برنامهها باعث بهبود کسب‌وکارها می‌شود و با وجود آن دیگر نیازی به سیستم‌های یکپارچهسازی سنتی و پرهزینه ندارید.
ادغام PaaS با سایر سرویس‌های ابری
گاهی اوقات سازمان‌ها به‌منظور برآوردن نیازهای خود به بیش از یک سرویس ابری نیاز دارند. به‌عنوان‌مثال ممکن است کسب‌وکاری علاوه بر PaaS نیاز به استفاده از IaaS و یا SaaS داشته باشد. شاید مدیران سازمان بزرگی به منابع محاسباتی، ذخیره‌سازی، مجازی‌سازی و ابزارهایی برای توسعه و استقرار برنامه‌های خود احتیاج داشته و می‌خواهند کاربران از طریق اینترنت به برنامهها و اپلیکیشن‌های آنها دسترسی داشته باشند. در این صورت چنین سازمانی باید از ترکیب PaaS ،SaaS و IaaS استفاده کند.
نمونه‌هایی از پلتفرم‌های ابری که می‌توان آنها را باهم ادغام کرد:
- ادغام PaaS و IaaS در Azure App Service و Azure Virtual Machines
- ادغام Paas و SaaS در Google Workspace و Google App Engine
- ادغام Saas و Paas و IaaS در Azure Virtual Machines و Azure App Service و Microsoft 365
ادغام سرویس‌های ابری در مجموع باعث صرفه‌جویی در زمان، بهبود فرایند توسعه برنامهها و همچنین کاهش پیچیدگی‌های مرتبط با مدیریت و انتشار آنها می‌شود.
آشنایی با برخی از ارائهدهندگان خدمات PaaS
Heroku container-based PaaS: یک پلتفرم PaaS مبتنی بر سیستم کانتینرسازی می‌باشد که با قابلیت یکپارچهسازی داده و اکوسیستم قدرتمند خود استقرار، آزمایش، مدیریت، مقیاسبندی و اجرای برنامهها و اپلیکیشن‌های مدرن را بسیار آسان می‌کند. Heroku از زبان‌ها و فریمورکهای مختلفی مانند Node.js و Ruby و Java و PHP و Python و Go و Scala و Clojure نیز پشتیبانی می‌کند.
Engine Yard Cloud PaaS: یک پلتفرم PaaS حرفه‌ای است که اولین‌بار در سال ۲۰۰۶ ایجاد شد و از زبان‌ها و فریمورکهای Java ،Ruby on Rails ،PHP و Node.js پشتیبانی می‌کند. لودبالانسینگ قدرتمند، استفاده آسان، مقیاسبندی خودکار، عملکرد فوق‌العاده، پشتیبان‌گیری پیشرفته از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های این پلتفرم هستند.
AWS Elastic Beanstalk: محصولی از شرکت آمازون است که با هدف استقرار و مقیاسبندی فوری سرویس‌ها و وب‌اپلیکیشن‌های AWS Cloud مورد استفاده قرار می‌گیرد. این پلتفرم از برنامهها، ابزارها و زبان‌های برنامهنویسی Docker و Go و Java SE و Java with Tomcat و NET. و Node.js و PHP و Python و Ruby پشتیبانی می‌کند و از میان ویژگی‌های آن می‌توان به لودبالانسینگ، مقیاسبندی خودکار، مدیریت پیشرفته و نظارت بر سلامت برنامهها اشاره کرد.
Red Hat OpenShift: یک پلتفرم مبتنی بر کوبرنتیز و محصولی از شرکت Red Hat است که توسعه‌دهندگان و مدیران سیستم با استفاده از آن می‌توانند به شکلی امن و با سرعت بسیار بالایی برنامه‌هایی را در محیط‌های چند ابری و هیبریدی ایجاد و آنها را مدیریت کنند. این پلتفرم باعث خودکارسازی استقرار، مدیریت و مقیاسبندی برنامهها شده و مجهز به ویژگی‌های امنیتی مانند رمزنگاری پیشرفته، احراز هویت، اسکن آسیب‌پذیری‌ها و محافظت از داده‌ها می‌باشد.
نکاتی که باید قبل از خرید PaaS به آنها توجه کنید
تحقیق در مورد شرکت ارائه‌دهنده: امروزه شرکت‌های متعددی خدمات PaaS را ارائه می‌دهند که از جنبه‌های مختلفی مانند عملکرد، پشتیبانی، امکانات و… باهم تفاوت دارند. بنابراین قبل از خرید هر پلنی با دقت در مورد شرکت ارائه‌دهنده تحقیق کنید و در صورت امکان قابلیت‌ها و ابزارهای آن را مورد آزمایش قرار دهید.
سازگاری با ابزارها و زبان‌های برنامهنویسی: مطمئن شوید که زبان‌های برنامهنویسی و همچنین تمام ابزارها و امکانات شرکت ارائه‌دهنده پلتفرم به‌عنوان سرویس با برنامهها و اپلیکیشن‌هایی که قصد توسعه‌شان را دارید، سازگار هستند.
تخمین نیازها: تمام نیازهای حال و آینده خود را مورد بررسی قرار دهید و ببینید دقیقا چه انتظاراتی از ارائه‌دهنده خدمات PaaS دارید. آیا شرکت ارائه‌دهنده در صورت رشد کسب‌وکار شما می‌تواند نیازهای شما را برطرف کند؟ چرخه عمر خدمات آن چند سال است؟ آیا می‌توانید تمام برنامه‌های خود را به شرکت دیگری انتقال دهید؟
بررسی امنیت: خدمات ابری نیز به‌مانند هر سرویس اینترنتی دیگری ممکن است تحت حملات سایبری قرار بگیرند. بنابراین مطمئن شوید که شرکت موردنظر شما حتما از ابزارها و پروتکل‌های امنیتی پیشرفته استفاده می‌کند و دررابطه‌با سوابق امنیتی آن نیز تحقیق کنید.
میزان پشتیبانی: شرکت‌های ارائه‌دهنده موظف به پاسخگویی و حل مشکلات مرتبط با خدمات PaaS بوده و کاربران باید بتوانند از روش‌های مختلفی (تلفنی، ایمیلی، ارسال تیکت و…) با آنها ارتباط برقرار کنند.
PaaS و Kubernetes چه تفاوت‌هایی دارند؟
کوبرنتیز و PaaS دو روش متفاوت برای توسعه، پیاده‌سازی و مدیریت برنامهها در فضای ابری می‌باشند. کوبرنتیز بر خلاف PaaS متن‌باز بوده و از فناوری‌های مبتنی بر کانتینر استفاده می‌کند. کانتینر مؤلفه نرم‌افزاری است که در محیطی ایزوله کدهای منبع برنامهها را با کتابخانه‌ها، ابزارهای توسعه و… ترکیب می‌کند که این عمل باعث کاهش چشمگیر هزینه‌ها و همچنین افزایش سرعت استقرار، مدیریت و انتشار برنامهها می‌شود. در مقابل PaaS یک پلتفرم مدیریت‌شده است که از طریق فضای ابری، ابزارهای مشخصی را در اختیار توسعه‌دهندگان قرار می‌دهد و با اینکه مدیریت و استفاده از آن نسبت به کوبرنتیز آسان‌تر است اما در مجموع از انعطاف‌پذیری و میزان سفارشی‌سازی کمتری برخوردار است. یکی از مزیت‌های کوبرنتیز این است که با وجود آن دیگر نیاز نیست نگران وابستگی کسب‌وکار خود به یک شرکت ارائه‌دهنده خاص باشید و آزادی عمل بیشتری در انجام فعالیت‌های خود دارید. در مجموع نمی‌توان گفت که کدام یک از این دو پلتفرم بهتر است و قبل از انتخاب باید عواملی مانند زمان موردنیاز برای توسعه، دانش فنی، میزان بودجه، پشتیبانی و… را در نظر بگیرید. البته برخی شرکت‌های خدمات ابری مانند Cloud Foundry امکانات و ابزارهای PaaS و کوبرنتیز را باهم ترکیب کرده و به مشتریان خود ارائه می‌دهند. مجموعه مارال‌هاست مقاله‌ای با عنوان «کوبرنتیز چیست؟» را منتشر کرده است که در صورت علاقه می‌توانید آن را مطالعه کنید.
آینده پلتفرم به‌عنوان سرویس
تمام فناوری‌ها در حال پیشرفت هستند و PaaS نیز از این قاعده مستثنی نیست. به‌عنوان‌مثال، شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات ابری پیشرو، شروع به ارائه سرویسی به نام AIPaaS کرده‌اند که بستر مناسبی را برای ارائه برنامه‌های مرتبط با هوش مصنوعی (AI) فراهم می‌کند. از آنجایی که کسب‌وکارها روز‌به‌روز به دنبال مدرن‌سازی خدمات، خودکارسازی فعالیت‌ها، ادغام قابلیت‌های مختلف، حذف پیچیدگی‌های مرتبط با مدیریت برنامهها، کاهش هزینه‌ها و… هستند، بنابراین انتظار می‌رود بازار PaaS در سال‌های پیش رو رشد قابل توجهی بکند.
سوالات متداول
IaaS چیست؟
زیرساخت به‌عنوان سرویس یا IaaS نوعی خدمات ابری است که منابع محاسباتی، مجازی‌سازی، ذخیره‌سازی موردنیاز کاربران و سازمان‌ها را در اختیار آنها قرار می‌دهد. سازمان‌ها با وجود IaaS دیگر نیازی به خریداری، راه‌اندازی، نگهداری و مدیریت زیرساخت IT را ندارند و مسئولیت انجام تمام این کارها بر عهده شرکت ارائه‌دهنده است.
Saas چیست؟
نرم‌افزار به‌عنوان سرویس یا SaaS یکی از سرویس‌های رایانش ابری است که این امکان را به شما می‌دهد تا خدمات و برنامه‌های مبتنی بر ابر خود را از طریق مرورگر وب و یا یک اتصال اینترنتی در اختیار مشتریان قرار دهید. Spotify ,Netflix ,Trello و Mailchimp از جمله مهم‌ترین محصولات مبتنی بر SaaS هستند.
Paas به زبان ساده چیست؟
پلتفرم به‌عنوان سرویس یا PaaS نوعی سرویس ابری است که منابع سخت‌افزاری و نرم‌افزاری موردنیاز توسعه‌دهندگان مانند ابزارهای توسعه، فضای ذخیره‌سازی، سیستم‌عامل، میان‌افزارها و بسیاری از موارد دیگر را از طریق اینترنت در اختیار آنها قرار می‌دهد.
منابع: Techtarget ،Microsoft و Oracle
