رایانش ابری، محاسبات ابری یا کلود کامپیوتینگ (Cloud Computing)، همگی اصطلاحاتی هستند که احتمالاً بارها در وب‌سایت‌های مختلف توجه شما را جلب کرده‌اند. در این مقاله یک تعریف جامع و کامل از رایانش ابری را بر اساس مؤسسه ملی فناوری و استانداردها (NIST) در اختیار شما قرار می‌دهیم. سپس چند مورد از مزایا و معایب استفاده از سرویس‌های ابری را با هم مرور می‌کنیم. در نهایت، به شرح مفاهیم ابر عمومی، ابر خصوصی، ابرهای ترکیبی و سرویس‌های IaaS، SaaS، PaaS می‌پردازیم. با ما همراه باشید:
رایانش ابری چیست؟
رایانش ابری بر طبق تعریف NIST، مدلی برای امکان دسترسی به شبکه از هر کجای دنیا و در هر ساعت از شبانه‌روز، بر‌اساس تقاضا و خواست شما است. به بیان دیگر، رایانش ابری به افراد و سازمان‌ها کمک می‌کند که از طریق اینترنت به فضاهای ذخیره‌سازی، دیتابیس‌ها، سرورها، نرم‌افزارها، شبکه‌ها و پلتفرم‌های مختلف دسترسی داشته باشند و به‌این‌ترتیب، در هزینه‌های پرداختی و زمان صرفه‌جویی بیشتری صورت‌گرفته و از لحاظ امنیتی و بهره‌وری بیشتر از منابع نیز، شرایط بهتری را تجربه خواهند کرد. با استفاده از این فناوری، تنها کافی است سرویس ابری موردنیاز خود را از یکی از شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات ابری مانند مارال‌هاست خریداری کنید. با یک سرویس ابری، بدون نیاز به صرف هزینه‌های هنگفت یا استقرار تجهیزات فیزیکی قادر خواهید بود به هر چیزی، از یک برنامه کاربردی گرفته تا پیچیده‌ترین پلتفرم‌های محاسباتی، دسترسی داشته باشید.
سرویس‌های ابری در رایانش ابری فضای ذخیره‌سازی موردنیاز شما را به‌راحتی از طریق اتصال به اینترنت و در هر کجای دنیا در اختیارتان قرار دهند. به‌این‌ترتیب، می‌توانید امنیت هرچه بیشتر داده‌های خود را تأمین کنید و دیگر نگران ازبین‌رفتن اطلاعات به دلیل خرابی هارد و حافظه‌های فیزیکی یا آسیب از طریق سوانحی مانند آتش‌سوزی یا حتی دزدی و گم‌شدن آنها نباشید. در حقیقت ذخیره‌سازی ابری امکان ذخیره اطلاعات در یک پایگاه‌داده اینترنتی و از راه دور را برای شما فراهم می‌کنند. Cloud به شما این امکان را می‌دهد تا سرعت پردازش و به‌اشتراک‌گذاری داده‌های مدنظرتان را افزایش دهید و در مقابل هزینه‌های عملیاتی را تنها به خرید سرویس ابری محدود کنید. در ادامه به معرفی سه سرویس پرطرفدار و کاربردی کلود می‌پردازیم که بیشترین استفاده را نسبت به سایر مدلها به خود اختصاص داده‌اند.
مدل‌های ابر
ابر عمومی (Public Cloud)
ابرهای عمومی اکثریت سهم بازار را به خود اختصاص می‌دهند. این مدل از رایانش ابری همان گونه که از اسمش پیداست، برای استفاده عموم در نظر گرفته شده است. در این مدل، سخت‌افزار، نرم‌افزار و پایگاه‌داده در دیتاسنتر شرکت ارائه‌دهنده خدمات ابری مستقر است و افراد و سازمان‌ها به‌تمامی امکانات نرم‌افزاری از راه دور دسترسی دارند. این ابر، یک سرویس اشتراکی است و در ازای خدماتی که درخواست دارید، هزینه پرداخت می‌کنید. همچنین، خدمات ارتباطی در این نوع ابر برای تعداد معینی از کاربران قابل‌انجام است.
از ویژگی‌های این مدل کلود می‌توان به قیمت مناسب پلن‌ها، انعطاف‌پذیری و مقیاس‌پذیری بالا اشاره کرد. در ابر عمومی نیازی به سرمایه‌گذاری برای نگهداری یا استقرار زیرساخت‌های فناوری اطلاعات نیست. در این مدل، نیازی به داشتن دانش تخصصی IT حرفه‌ای نیست ضرورتی ندارد چرا که مسئول مدیریت زیرساخت‌ها شما یا سازمانتان نیستید. بااین‌وجود، این مدل ابر می‌تواند محدودیت‌هایی مانند اشتراکی بودن، امنیت پایین‌تر نسبت به ابر خصوصی و احتمال برآورده‌نکردن حداقل نیازهای فنی را به همراه داشته باشد.
ابر خصوصی (Private Cloud)
برخلاف ابر عمومی، ابرهای خصوصی منحصراً برای یک سازمان در نظر گرفته می‌شوند و منابع را با هیچ سازمان دیگری به اشتراک نمی‌گذارید. منابع دیتاسنتر ممکن است توسط خود شما یا یک شخص سوم در خارج از کشور اداره شوند یا توسط یک شخص سوم در خارج کشور اداره شوند. ابر خصوصی برای داده‌های حساس، سازمان‌های دولتی و نظامی با نظارت بالا، شرکت‌هایی که نیاز به کنترل و امنیت قوی بر روی زیرساخت‌های زیربنایی دارند، و سازمان‌هایی که نیازمند فناوری‌های پیشرفته دیتاسنتر هستند، مفید است.
مزایای ابرهای خصوصی:
- امنیت بالاتر به دلیل امکان سفارشی کردن امنیت
- محیط‌های غیراشتراکی و اختصاصی
- قابلیت مقیاس‌پذیری و انعطاف بالا و عملکرد فوق‌العاده به دلیل با قابلیت اطمینان بالا
معایب ابر خصوصی:
- قیمت بالا در مقایسه با ابر عمومی
- امکان محدودیت دسترسی با موبایل به دلیل اقدامات امنیتی بالا
ابر ترکیبی (Hybrid Cloud)
ابرهای هیبرید همان‌گونه که از نامشان مشخص است، ترکیبی از سایر مدل‌های کلود هستند. ممکن است در یک سازمان برای بخش‌های غیرحساس نیاز به صرف هزینه بالا نباشد و یک ابر عمومی جوابگوی نیازها باشد. اما در همین سازمان ضروری باشد که از یک ابر خصوصی برای داده‌های حساس استفاده شود؛ بنابراین استفاده از یک مدل ترکیبی به شما این امکان را می‌دهد که علاوه بر کنترل هزینه، به بهبود روش‌های امنیتی و عملکردتان نیز بپردازید. بااین‌وجود ابرهای ترکیبی نیز دارای معایبی مانند مدیریت پیچیده و قیمت بیشتر نیز هستند.
خدمات پرطرفدار رایانش ابری
زیر ساخت به‌عنوان سرویس
از IaaS یا Infrastructure as a Service با نام زیرساخت به‌عنوان سرویس هم یاد می‌شود. این سرویس ابری یک زیرساخت محاسباتی است که از طریق اینترنت مدیریت می‌شود. مزیت اصلی این سرویس، کمک به کاربران در حذف پیچیدگی‌های فیزیکی سرورها و کاهش هزینه‌ها است. در این مدل، تمامی منابع موردنیاز در یک سرویس موجود هستند به‌طوری‌که سرویس زیرساخت قابل‌گسترش و داینامیک بوده، قابلیت انعطاف بالایی دارد و دسترسی API و GUI را دارد. از سرویس‌های معروف IaaS می‌توان به Google Cloud Platform, IBM Cloud, DigitalOcean و Alibaba Cloud اشاره کرد.
پلتفرم به‌عنوان سرویس
پلتفرم محاسبات ابری (Platform as a Service) یا PaaS برای برنامه‌نویسان و توسعه‌دهندگان و به‌منظور توسعه، تست، اجرا و مدیریت اپلیکیشن‌ها و نرم‌افزارها مورداستفاده قرار می‌گیرد. این سرویس از طریق یک پلتفرم واحد قادر است به کاربران بسیاری از سرتاسر دنیا سرویس دهد. وب‌سرویس آمازون (AWS)، اپ‌انجین گوگل و هروکو چند نمونه پرطرفدار از Paas هستند.
نرم‌افزار به‌عنوان سرویس
SaaS یا (Software as a Service)، با نام سرویس نرم‌افزار بر اساس تقاضا هم شناخته می‌شود. در این سرویس ابری، نرم‌افزارها توسط یک ارائه‌دهنده خدمات ابری میزبانی شده و در اختیار کاربران قرار می‌گیرند. کاربران می‌توانند با اتصال به اینترنت و در ازای پرداخت پول، این نرم‌افزارها را مورداستفاده قرار دهند. سرویس ویدیو کنفرانس زوم، اسکایپ مایکروسافت، دراپ‌باکس، سرویس جیمیل، هاب‌اسپات و سرویس آفیس ۳۶۵ نمونه‌های معروفی از Saas هستند.
مزایای استفاده از رایانش ابری
قابلیت توسعه و انعطاف‌پذیری
رایانش ابری بدون نیاز به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فیزیکی، به کسب‌وکارها قابلیت توسعه و انعطاف‌پذیری می‌دهد. با استفاده از سرویس‌های ابری می‌توانید به‌سرعت منابع و فضای ذخیره‌سازی را مطابق نیازتان توسعه داده یا کاهش دهید. به یاد داشته باشید که این افزایش منابع نیازی به پرداخت هزینه‌های بالا یا ایجاد زیرساخت ندارند.
صرفه‌جویی در هزینه‌ها
فارغ از نوع سرویس ابری که انتخاب می‌کنید، فقط لازم است برای منابعی که واقعاً استفاده می‌کنید هزینه بپردازید. این موضوع به شما کمک می‌کند که تیم IT شما زمان خود را بر کارهای استراتژیک متمرکز کند و درگیر تأمین بیش از حد منابع و زیرساخت‌ها نباشد.
استفاده آسان، ارتباطات سریع‌تر و اشتراک‌گذاری بهتر منابع
فضای ذخیره‌سازی ابری شما را قادر می‌سازد تا داده‌ها را در هر زمان و هر کجا که هستید، در دسترس قرار دهید. به‌جای اینکه افراد به یک مکان یا یک دستگاه خاص متصل شوند، می‌توانند از طریق اینترنت و در هر کجای دنیا داده‌ها را در دسترس داشته باشند. استفاده از رایانش ابری آسان بوده و به جرات می‌توان گفت که امروزه هر شخص دارای دستگاه‌های هوشمند مانند موبایل به نحوی از این فناوری استفاده می‌کند (سرویس‌هایی مانند دراپ‌باکس، سامسونگ کلود، گوگل‌درایو و iCloud شرکت اپل نمونه‌هایی از فضای ابری هستند که حتی افراد بدون دانش فنی به طور روزانه مورداستفاده قرار می‌دهند).
امنیت بیشتر
علی‌رغم تصورات رایج، رایانش ابری به دلیل وسعت ویژگی‌های امنیتی، تعمیر و نگهداری خودکار و مدیریت متمرکز، وضعیت امنیتی را بهبود می‌دهد. مورد دیگر استخدام کارشناسان امنیتی حرفه‌ای‌تر توسط ارائه‌دهندگان سرویس‌های ابری است که این موضوع باعث تقویت شرایط امنیتی خواهد شد. هم همچنین به دلیل به‌روزرسانی نسبتاً سریع در محیطی امن، سرویس شما با بهترین عملکرد و سرعت بالا به کار خود ادامه می‌دهد.
جلوگیری از هدررفتن اطلاعات
رایانش ابری این امکان را به افراد و سازمان‌ها داده است که به‌سادگی از داده‌های خود نسخه پشتیبان تهیه کرده یا اطلاعات را به‌راحتی بازیابی کنند. ذخیره داده‌ها در فضای ابری (به‌جای ) می‌تواند به جلوگیری از هدررفتن اطلاعات در مواقع اضطراری مانند نقص سخت‌افزار، تهدیدات مخرب یا حتی خطای کاربر کمک کند.
سرعت‌بخشیدن به کسب‌وکار
نصب سرویس‌های ابری و راه‌اندازی آنها بسیار سریع بوده و تنها با چند کلیک فعال می‌شوند. استفاده از خدمات مبتنی بر کلود به هریک از افراد و کسب‌وکارهایشان به نحوی کمک می‌کند. برای مثال، به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد تا با استقرار سریع‌تر نرم‌افزارهای مربوطه روند توسعه را سرعت بدهند. فروشندگان می‌توانند به‌راحتی و در هر ساعت شبانه‌روز کالا یا خدمات خود را در بستر اینترنت ارائه داده یا به فروش برسانند. هم چنین، رایانش ابری با آسان‌کردن تست ایده‌ها و طراحی برنامه‌های کاربردی جدید، بدون هیچ محدودیت سخت‌افزاری، به کسب‌وکارها سرعت داده و در کوتاه‌ترین زمان ممکن ایده‌های شما را پیاده‌سازی می‌کند.
با وجود همه مزایای رایانش ابری، این فناوری نیز مانند هر تکنولوژی دیگری دارای مشکلاتی است که در ادامه به شرح آنها می‌پردازیم:
معایب رایانش ابری و سرویس‌های مبتنی بر کلود
وقتی صحبت از معایب رایانش ابری به میان می‌آید، اولین موردی که به ذهن می‌رسد ارتباطات آنلاین و مبتنی بر اینترنت است. در سیستم‌های سنتی، برای دسترسی به داده‌های موجود در سرورها و فضاهای ذخیره‌سازی، ارتباطات کابلی مطرح بود. اما در رایانش ابری نیاز اولیه ارتباطی، دسترسی به یک اینترنت بدون قطعی است. در صورت قطعی اینترنت یا سرعت ناپایدار و کم، دسترسی به داده‌ها یا سرویس‌های مبتنی بر کلود با مشکل مواجه می‌شود.
حتی ارائه‌دهندگان سرویس‌های ابری برتر دنیا هم ممکن است شاهد قطعی یا افت سرعت به دلیل بروز سوانح طبیعی باشند. یا حتی ممکن است به دلیل یک ایراد فنی پیش‌بینی‌نشده، ارتباطات دچار مشکل شوند و مجبور شوید تا زمان رفع نقص فنی از سرویس‌های ابری خود دور بمانید. سایر معایب رایانش ابری و سرویس‌های مبتنی بر کلود می‌توانند به شرح زیر باشند:
- کنترل کمتر بر زیرساخت ابری زیربنایی
- نگرانی در مورد تهدیدات آنلاین و خطرات امنیتی مانند حریم خصوصی داده‌ها و نشر اطلاعات
- پیچیدگی یکپارچه‌سازی با سیستم‌های موجود
- نیاز به دانش فنی و تخصصی برای فراهم‌کنندگان سرویس‌های ابری
اما خبر خوب این است که با افزایش هرچه بیشتر دانش خود در مورد ارائه‌دهندگان خدمات ابری و مدل‌های خدمات آنها می‌توانید بسیاری از این معایب را برطرف کنید.
منابع: Techtarget | NIST | Google
