اوبونتو (Ubuntu) چیست و چه مزیت‌هایی دارد؟

Ubuntu چیست؟

اوبونتو یک توزیع لینوکس مبتنی بر دبیان (Debian) است که در سال ۲۰۰۴ توسط شرکتی بریتانیایی Canonical Ltd طراحی شد و این شرکت تا به امروز نیز وظیفه توسعه آن را بر عهده دارد. Ubuntu متن‌باز بوده و در سال‌های اخیر تبدیل به یکی از محبوب‌ترین توزیع‌های لینوکس در جهان شده است. Ubuntu یک سیستم‌عامل مبتنی بر هسته لینوکس (Kernel-based) بوده که می‌توانید آن را به صورت رایگان بر روی کامپیوتر شخصی و یا سرور مجازی یا اختصاصی خود نصب کنید. Canonical Ltd هر ۶ ماه یکبار نسخه جدیدی از Ubuntu را منتشر می‌کند و 23 Ubuntu نیز آخرین نسخه آن در هنگام نگارش این مقاله می‌باشد که در تاریخ ۲۰ آوریل ۲۰۲۳ روانه بازار شد. استفاده از Ubuntu و نصب آن نیز نسبت به اکثر توزیع‌های لینوکس آسان‌تر بوده و از این رو گزینه بسیار خوبی برای شروع یادگیری لینوکس می‌باشد. هر نسخه اوبونتو دارای ۵ سال پشتیبانی عمومی و ۱۰ سال پشتیبانی امنیتی است. ما در این مقاله در رابطه با تاریخچه و مزایای Ubuntu صحبت کرده و همچنین به مقایسه آن با توزیع قدرتمند دبیان خواهیم پرداخت و همچنین شما را با تفاوت‌های Ubuntu Desktop و Ubuntu Server آشنا خواهیم کرد.

تاریخچه اوبونتو

واژه اوبونتو برگرفته شده از یک کلمه آفریقایی به معنای «انسانیت برای دیگران» است. اما داستان اوبونتو از کجا شروع شد؟ Mark Shuttleworth در سال ۲۰۰۴ تیم کوچکی از توسعه‌دهندگان سیستم‌عامل Debian را گرد‌هم آورد و با هم شرکتی به نام Canonical را تاسیس کردند. آنها مدتی بعد شروع به ایجاد توزیع کاربرپسندی به نام اوبونتو کردند که مبتنی بر دبیان بود. دشواری استفاده از دبیان یکی از علت‌های اصلی ایجاد اوبونتو بود. البته نسخه‌های جدید Debian کاربرپسندتر هستند. اولین نسخه اوبونتو، نسخه 4.10 بود که Warty Warthog نام داشت و در اکتبر سال ۲۰۰۴ منتشر شد. اوبونتو نخستین سیستم عاملی بود که متعهد شد تا هر شش ماه یک‌بار نسخه جدیدی را منتشر کند. Ubuntu 6 اولین نسخه‌ با امکان پشتیبانی بلند ‌مدت (LTS یا Long-Term Support) بود که در سال ۲۰۰۶ منتشر شد. امروزه نیز نسخه‌های مبتنی بر اوبونتو مختلفی در بازار وجود دارد که هر کدام برای افراد با سلایق و اهداف مختلفی ایجاد شده‌اند. اوبونتو در مجموع دو هدف مهم را دنبال می‌کند. اولین هدف آنها این است که سیستم‌عاملی رایگان و کاربرپسند را در اختیار همگان قرار دهند و هدف بعدی آنها کاهش هزینه‌های مرتبط با خدمات پشتیبانی، مدیریت و نگهداری سیستم برای افراد و یا سازمان‌هایی است که از اوبونتو در مقیاس بزرگ استفاده می‌کنند.

مزایای Ubuntu کدامند؟

Ubuntu دارای مزایای متعددی است، مزایایی که باعث شده است تا این توزیع لینوکس تبدیل به یکی از محبوب‌ترین توزیع‌ها در میان کاربران شود. در ادامه با مهم‌ترین مزیت‌های اوبونتو آشنا می‌شوید:

آسان و کاربرپسند

نصب و استفاده از اوبونتو در مجموع آسان بوده و این توزیع دارای دسکتاپی کاربرپسند می‌باشد. Ubuntu به صورت پیش‌فرض از محیط دسکتاپ گنوم استفاده می‌کند، محیطی که کار با آن بسیار راحت است. پنل Activities اوبونتو در قسمت بالا سمت چپ قرار داشته و آیکن‌ها و قسمت‌های مختلف دسکتاپ آن به گونه‌ای طراحی شده‌اند که کار ناوبری (امکان رفتن به بخش‌های مختلف یک پلتفرم) را برای کاربر آسان می‌کنند. برای مشاهده و دسترسی به برنامه‌های Ubuntu نیز کافیست بر روی مربع شبکه‌ای که در قسمت پایین سمت چپ دسکتاپ قرار دارد، کلیک کنید. البته اوبونتو از محیط‌های دیگری مانند KDE، LXQt، MATE و Xfce نیز پشتیبانی می‌کند. فرآیند راه‌اندازی اوبونتو نیز همانطور که اشاره شد، آسان بوده و حتی افرادی که آشنایی ابتدایی با کامپیوتر دارند نیز می‌توانند با کمی آموزش آن را بر روی کامپیوتر خود نصب کنند. شاید باورتان نشود اما از نظر بسیاری از افراد کار با Ubuntu حتی از ویندوز نیز آسان‌تر است.

امنیت بالا

اوبونتو یک توزیع متن‌باز است و بنابراین قابلیت‌ها و ویژگی‌های آن به طور مداوم توسط انجمن‌های تخصصی مورد بررسی و بازبینی قرار می‌گیرند، انجمن‌هایی که در صورت مشاهده هر گونه آسیب‌پذیری امنیتی به سرعت آن را شناسایی و از بین می‌برند. با اینکه هیچ سیستم‌عامل ۱۰۰٪ امنی وجود ندارد اما توزیع‌های لینوکس در مجموع در مقایسه با سایر سیستم‌عامل‌ها (مانند ویندوز) دارای نقص‌ها و آسیب‌پذیری‌های امنیتی کمتری هستند. اوبونتو همچنین دارای یک سیستم امنیتی قدرتمند به نام AppArmor است که استفاده از آن نیز بسیار آسان است. AppArmor با کنترل دسترسی‌ و عملکرد برنامه‌ها و همچنین محدود کردن منابع آنها به شکلی فعال از سیستم‌عامل در برابر تهدیدات سایبری محافظت می‌کند. از میان سایر قابلیت‌های امنیتی اوبونتو می‌توان به پیاده‌سازی گذر‌واژه‌های پیچیده، به‌روزرسانی‌های خودکار، استفاده از sudoنوعی قابلیت در توزیع‌های مبتنی بر یونیکس است که با استفاده از آن می‌توانید دستورات و برنامه‌ها را با بالاترین سطح دسترسی اجرا کنید و فعال سازی iptables اشاره کرد. با وجود Ubuntu دیگر نیازی به نصب آنتی‌ویروس ندارید.

مجهز به ابزارهای مختلف

اکثر برنامه‌های محبوب سیستم‌عامل‌های ویندوز و مک‌او‌اس (Slack ،VSCode ،Spotify و Firefox، …) برای کاربران لینوکس نیز در دسترس بوده و می‌توانید آنها را به آسانی و تنها با چند کلیک نصب کنید. اگر هم برنامه مورد نظر خود را پیدا نکردید، در این صورت به احتمال زیاد می‌توانید از نسخه‌های لینوکسی آن استفاده کنید. به عنوان مثال، نرم‌افزار Libre Office عملکردی مشابه Microsoft Office دارد. اوبونتو همچنین دارای گزینه‌ای به نام Snapcraft است که با استفاده از آن می‌توانید به بسته‌های نرم‌افزاری مختلفی دسترسی پیدا کنید. البته نرم‌افزارهای Snapcraft تنها به صورت Snap‌ در دسترس هستند. نرم‌افزارهای این فرمت نسبت به نرم‌افزارهای عادی کند‌تر بوده و نیاز به فضای ذخیره‌سازی بیشتری دارند. البته نیازی نیست نگران باشید و اکثر برنامه‌های لینوکس با فرمت deb. نیز ارائه می‌شوند که فرمتی مشابه با exe. در ویندوز می‌باشد.

رایگان و متن‌باز

اوبونتو مانند اکثر توزیع‌های لینوکس رایگان بوده و برای دریافت فایل ISO یا Torrent آن تنها باید به وب‌سایت رسمی Ubuntu مراجعه کنید. اوبونتو همچنین یک توزیع متن‌باز است و این یعنی می‌توانید کد‌های منبع آن را بدون هیچ مشکلی تغییر دهید. رایگان بودن یک سیستم‌عامل حرفه‌ای مانند Ubuntu مزیت بسیار بزرگی به‌شمار می‌آید و با وجود آن دیگر نیازی به سیستم‌عامل‌های پولی و متن‌بسته‌نرم‌افزار متن‌بسته به نرم‌افزاری می‌گویند که کاربران نمی‌توانند به کدهای منبع آن دسترسی داشته باشند و یا آنها را تغییر دهند. مانند ویندوز (شروع قیمت از ۱۳۹ دلار) ندارید. البته کاربران ایرانی معمولا لایسنس ویندوز را خریداری نمی‌کنند و از نسخه کرک‌شده استفاده می‌کنند که این مسئله مشکلاتی دیگری را به دنبال دارد. همانطور که گفته شد اوبونتو دارای مجموعه آفیس رایگان مخصوص خود به نام Libre Office است و بنابراین لازم نیست از نرم‌افزار پرهزینه MS Office ویندوز (ماهیانه ۱۲.۵دلار) استفاده کنیم. در مجموع با وجود توزیع‌های لینوکس دیگر نیازی به استفاده از نرم‌افزارهای کرک‌شده و غیرقانونی ندارید.

اوبونتو سرور (Ubuntu Server) چیست؟

اوبونتو دارای نسخه دیگری به نام Ubuntu Server است که می‌توان از آن به عنوان سیستم‌عامل سرور استفاده کرد، سیستم‌عاملی متن‌باز و قدرتمندی که می‌توان حتی آن را بر روی سرورهای سطح سازمانی نیز نصب کرد. اوبونتو سرور نیز توسط Canonical توسعه داده‌ شده و می‌توان آن را بر روی سیستم‌هایی با پردازنده‌هایی مانند x86-64 و ARM64 اجرا کرد. در مجموع سیستم‌عامل Ubuntu Server می‌تواند در مواردی مانند سرور پایگاه‌داده، پلتفرم‌های توسعه، خدمات ابری، استقرار کانتینر، میل سرور و FTP مورد استفاده قرار بگیرد. طبق اعلام وب‌سایت رسمی اوبونتو، از Ubuntu Server نسخه ۲۲ تا آوریل سال ۲۰۳۲ پشتیبانی خواهد شد. امروزه سرور اوبونتو از ویژگی‌هایی مانند ZFS و DPDK نیز پشتیبانی می‌کند.

مقایسه Ubuntu Desktop و Ubuntu server

ما در این بخش قصد داریم تا به مقایسه دو نسخه محبوب اوبونتو یعنی اوبونتو دسکتاپ و اوبونتو سرور بپردازیم. اگر تجربه کار با SSH و خط فرمان لینوکس را دارید، در این صورت استفاده از اوبونتو سرور چندان برای شما دشوار نخواهد بود. اوبونتو دسکتاپ و اوبونتو سرور از پشتیبانی و ساختار هسته یکسانی برخوردار بوده و هر یک دارای مزایای و معایب مخصوص به خود هستند. نسخه اوبونتو دسکتاپ دارای رابط کاربری گرافیکی بوده و در مجموع مناسب یادگیری، استفاده‌های شخصی، انجام بازی، برنامه‌نویسی و موارد دیگر می‌باشد. در مقابل اوبونتو سرور همانطور که از نام آن پیداست، بیشتر مناسب سرور بوده و می‌توان از آن برای میزبانی از وب‌سایت‌ها، اپلیکیشن‌ها و انواع مختلفی از نرم‌افزارها استفاده کرد. اوبونتو سرور بر خلاف نسخه دسکتاپ به صورت پیش‌فرض دارای محیطی گرافیکی نمی‌باشد و برای مدیریت سیستم خود باید از SSH استفاده کنید اما با این حال می‌توانید یک کنترل‌پنل گرافیکی بر روی آن نصب کنید. برنامه‌های اوبونتو نسخه دسکتاپ بیشتر برای استفاده‌های عادی کاربرد دارند که شامل مواردی مانند مرورگر فایرفاکس، بازی، برنامه LibreOffice و نرم‌افزارهای پخش فایل‌های صوتی و ویدئویی می‌شود. اما اوبونتو سرور دارای مجموعه از بسته‌های نرم‌افزاری است که با توجه به نیازهای سرورها ایجاد شده‌اند و شامل مواردی مانند bind9 و apache2 می‌شوند. اوبونتو سرور می‌تواند به عنوان سرور ایمیل، وب‌سرور، سرور فایل و غیره مورد استفاده قرار بگیرد و مواردی مانند PHP و MySQL به صورت پیش‌فرض بر روی آن نصب شده است. اوبونتو سرور فاقد رابط گرافیکی بوده و بنابراین نصب آن از طریق رابط خط فرمان می‌تواند کمی چالش‌برانگیز باشد اما نصب اوبونتو دسکتاپ بسیار ساده بوده و از طریق یک رابط گرافیکی انجام می‌شود. از آنجایی که اوبونتو سرور از رابط گرافیکی استفاده نمی‌کند، بنابراین سبک‌تر از اوبونتو دسکتاپ بوده و می‌توان منابع در‌ دسترس را بیشتر به خود سرور و فعالیت‌های آن اختصاص داد. البته در کل سرعت یک سیستم‌عامل بستگی به عوامل مختلفی دارد اما در یک شرایط مشابه Ubuntu server عملکرد بهتری از Ubuntu Desktop دارد. با این حال نصب نرم‌افزارهای سنگین می‌تواند باعث کندی نسخه سرور بشود.

مقایسه اوبونتو و دبیان

امروزه توزیع‌های دبیان و اوبونتو هر دو از محبوبیت بسیار بالایی برخوردار هستند. در حال حاضر بسیار از توزیع‌ها خود مبتنی بر دبیان هستند که اوبونتو نیز یکی از آنهاست اما با این وجود، این دو توزیع از جنبه‌های مختلفی با هم تفاوت دارند. بنابراین انتخاب میان اوبونتو و دبیان ممکن است برای شما دشوار باشد و به همین دلیل ما قصد داریم تا در این بخش به مقایسه این دو توزیع معروف بپردازیم. در مجموع دبیان مناسب کاربران با تجربه و اوبونتو نیز گزینه خوبی برای افراد مبتدی است و همانطور که در قسمت مزایا گفتیم نصب و استفاده از آن نیز آسان می‌باشد. دبیان در سال ۱۹۹۳ توسط ایان مرداک و اوبونتو نیز در سال ۲۰۰۴ توسط مارک شاتلورک ایجاد شد. شما می‌توانید از دستورات مرتبط با فرمان apt-get برای مدیریت برنامه‌ها در دبیان و اوبونتو استفاده کنید و بسته‌های DEB نیز بر روی هر دو توزیع قابل نصب هستند. توزیع دبیان از لحاظ پایداری نسبت به اوبونتو عملکرد بهتری داشته و ویژگی‌ها و قابلیت‌های جدید آن تنها پس از انجام آزمایش‌های متنوع و تایید نهایی تیم توسعه دبیان به سیستم‌عامل اضافه می‌شوند و در نتیجه احتمال بروز مشکلات غیرمنتظره و باگ‌ها به حداقل می‌رسد و به همین دلیل است که دبیان یک سیستم‌عامل قدرتمند برای سرورها می‌باشد. نصب و راه‌اندازی اوبونتو نیز آسان‌تر از دبیان است. فرآیند نصب اوبونتو به صورت پیش‌فرض از طریق نرم‌افزار Ubiquity انجام می‌شود که دارای یک رابط کاربری گرافیکی مدرن بوده و نیاز به پیکربندی چندانی ندارد. برای نصب دبیان نیز می‌توانید از یک رابط گرافیکی استفاده کنید اما در مجموع فرآیند نصب آن نسبت به اوبونتو کمی پیچیده‌تر است. نکته مثبت در رابطه با دبیان این است که کنترل بیشتری بر فرآیند نصب و گزینه‌های موجود در آن دارید. هر دو توزیع دارای سرعت خوبی می‌باشند اما دبیان در این رابطه نیز بهتر عمل می‌کند و علت آن این است که تعداد نرم‌افزارهای پیش‌فرض نصب شده بر روی آن کمتر هستند. البته عملکرد سیستم شما تا حد زیادی به سخت‌افزارها و نرم‌افزارهایی که استفاده می‌کنید، بستگی دارد. با این حال با حذف نرم‌افزارهای پیش‌فرض اوبونتو می‌توانید عملکرد آن را بهبود ببخشید اما انجام اینکار برای افراد مبتدی توصیه نمی‌شود.

سوالات متداول

منابع: Hostinger و Javatpoint