امروزه زبان‌های برنامهنویسی مختلفی در دنیا وجود دارد که هر کدام دارای مزایا، معایب و کاربردهای مخصوصی می‌باشند. به عنوان مثال با استفاده از زبان برنامهنویسی جاوا اسکریپت می‌توانید صفحات وب تعاملی و پویا ایجاد کنید. یا مثلا توسعه‌دهندگان با استفاده از زبان ++C می‌توانند نرمافزارها، بازی‌ها و اپلیکیشن‌های مختلفی را بسازند. ما در این مقاله می‌خواهیم شما را با یکی از مهم‌ترین زبان‌های برنامهنویسی در دنیا یعنی PHP آشنا کنیم. PHP نوعی سمت سرور است که بیشتر در حوزه مورد استفاده می‌گیرد.
فهرست محتوا
PHP چیست؟
PHP یک زبان اسکریپت‌نویسی پرطرفدار است که امروزه بسیاری از توسعه‌دهندگان از آن برای توسعه وب‌سایت‌های خود در سمت بک‌اند استفاده می‌کنند و این یعنی تمام کدهای آن در سمت سرور اجرا می‌شوند. PHP یک زبان متن‌باز بوده و با استفاده از آن می‌توانید به آسانی صفحات وب و دینامیک ایجاد کنید. PHP دارای مزایای متعددی می‌باشد که از میان آنها می‌توان به متن‌باز و رایگان‌بودن، وجود منابع آموزشی متعدد، نصب و راه‌اندازی آسان، امنیت بالا و همچنین سازگاری با CMSها، سیستم‌عامل‌ها و زبان‌های برنامهنویسی مختلف اشاره کرد. ساخت CMS، توسعه وب، ساخت اپلیکیشن‌های مبتنی بر وب، پردازش عکس‌ها، ایجاد Restful API و مدیریت دیتابیس نیز از جمله مهم‌ترین کاربردهای این زبان برنامهنویسی حرفه‌ای هستند. به این نکته توجه داشته باشید که برای اجرای نرم‌افزارهای مبتنی بر PHP بهتر است از سرور لینوکس استفاده کنید و سرورهای ویندوزی نیز بیشتر مناسب برنامه‌های مبتنی بر Net. و می‌باشد. PHP همچنین دارای (لاراول، سمفونی، CodeIgniter و…)، (PHP-CPP و…) و مختلفی است که به شما در استفاده از این زبان برنامهنویسی کمک بسیاری می‌کنند.
تاریخچه PHP
آنچه امروزه تحت عنوان PHP شناخته می‌شود، جایگزین محصولی به نام PHP/FI است. این زبان در سال ۱۹۹۴ توسط Rasmus Lerdorf برنامه‌نویس دانمارکی-کانادایی ساخته شد که در واقع مجموعهای ساده از باینری نوشته‌شده به بود. در آن زمان راسموس لردورف از این برنامه برای مشاهده تعداد بازدیدکنندگان آنلاین وب‌سایت خود استفاده می‌کرد اما به مرور قابلیت‌ها و توابع جدید را به آن اضافه و نسخه اولیه را بازنویسی کرد و طولی نکشید که این مجموعه ساده تبدیل به یک زبان برنامهنویسی شد که کاربران با استفاده از آن می‌توانستند وب‌اپلیکیشن‌های ساده‌ای را ایجاد کنند. در سال ۱۹۹۵، لردورف کدهای منبع PHP را به صورت عمومی منتشر کرد و نام پروژه جدید خود را FI گذاشت که شامل برخی از قابلیت‌هایی می‌شد که امروزه نیز برخی از آنها در زبان برنامهنویسی PHP مورد استفاده قرار می‌گیرند. لردورف در ماه اکتبر همان سال، دوباره به صورت کامل کدهای این زبان برنامهنویسی را بازنویسی کرد و در سال ۱۹۹۶ محصولی به نام PHP/FI را منتشر کرد که دارای قابلیت‌های متعددی بود و از پایگاه‌های داده DBM, MSQL و Postgres95 پشتیبانی می‌کرد. PHP/FI روز‌به‌روز در حال رشد بود و در سال ۱۹۹۸ تعداد کاربران آن به ۶۰،۰۰۰ نفر رسید. زبان برنامهنویسی PHP در طول سالیان دچار تغییر و تحول بسیاری شده و طبق آخرین آمار وب‌سایت W3techs در سال ۲۰۲۳، بیش از ۷۷ درصد وب‌سایت‌ها از PHP به عنوان زبان برنامهنویسی سمت بک‌اند استفاده می‌کنند و از این لحاظ رتبه اول را دارد. PHP 8.2.8 نیز آخرین نسخه این زبان برنامهنویسی تا لحظه نگارش این مقاله است که با مراجعه به صفحه دانلود وب‌سایت PHP می‌توانید آن را دریافت کنید.
معرفی نسخه‌های PHP
PHP/FI 1: اولین نسخه از PHP که در سال ۱۹۹۴ توسط Rasmus Lerdorf منتشر شد و مجموعهای ساده از CGIهای باینری بود.
PHP/FI 2: این نسخه در نوامبر ۱۹۹۷ ایجاد شد و نسبت به PHP 1 دچار تغییراتی گوناگونی شد که از میان آنها می‌توان به بارگذاری دینامیک داده‌ها از پایگاه‌داده، مدیریت بهتر فرم‌های اینترنتی و سازمان‌دهی پایگاه‌داده اشاره کرد.
PHP 3: این نسخه در سال ۱۹۹۸ منتشر شد و شباهت زیادی به نسخه‌های جدید PHP داشت. پشتیبانی بهتر از پایگاه‌های داده، معرفی ، پشتیبانی از برنامهنویسی شئ‌گرا، ، سشن‌ها و… از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های PHP 3 بود و در این نسخه دیگر از عبارت PHP/FI استفاده نشد.
PHP 4: در سال ۲۰۰۰ روانه بازار شد و نسبت به نسخه قبلی عملکرد بهتری داشت. PHP 4 مجهز به موتور Zend 1.0 بود و از وب‌سرورها و سشن‌های بیشتری پشتیبانی می‌کرد.
PHP 5: در سال ۲۰۰۴ منتشر شد و دارای موتور Zend 2.0 بود که باعث بهبود عملکرد آن می‌شد و این نسخه پشتیبانی بسیار خوبی از برنامهنویسی شئ‌گرا ارائه می‌کرد.
PHP 7: نسخه ۷ زبان برنامهنویسی PHP در سال ۲۰۱۵ منتشر شد و مجهز به موتور Zend 3.0 بوده و کاربران با کمک آن می‌توانستند بهتر خطاهای ایجاد شده را مدیریت و برطرف کنند. PHP 7 همچنین به خوبی از پلتفرم‌های ۶۴ بیتی پشتیبانی می‌کند. پی‌اچ‌پی نسخه ۷.۴ از نوامبر ۲۰۲۲ به بعد به صورت رسمی پشتیبانی نمی‌شود اما همچنان سایت‌های زیادی از این نسخه PHP استفاده می‌کنند.
PHP 8: این نسخه نیز در سال ۲۰۲۰ منتشر شد و مجهز به قابلیت‌های Union Type، کامپایلر JIT، تابع Match و آرگومان‌های Named است.
PHP چه کاربردهایی دارد؟
- ساخت اپلیکیشن‌های مبتنی بر وب
- اپلیکیشن‌های تجارت الکترونیک
- ارسال و دریافت
- پردازش عکس‌ها
- ایجاد Rest API
- رمزنگاری داده‌ها
- توسعه وب
- مدیریت دیتابیس
- ساخت CMS (وردپرس، دروپال و …)
- ساخت نرم‌افزارهای
PHP چگونه کار می‌کند؟
مراحل عملکرد PHP از لحظه ارسال درخواست کاربر (کلاینت) تا هنگام دریافت پاسخ از سرور به شرح زیر است:
۱- ارسال درخواست به وب‌سرور: کاربر آدرس صفحه وب مورد نظر خود را در نوار جستجوی مرورگر خود وارد می‌کند و سپس مرورگر درخواستی را ایجاد کرده و آن را از طریق یکی از ۲ متد یا به سمت وب‌سرور ارسال می‌کند.
۲- فرستادن درخواست به مفسر PHP: وب‌سرور درخواست مورد نظر را بررسی کرده و اگر صفحه مورد نظر دارای کدهای PHP باشد، آن را به سمت مفسر PHP ارسال می‌کند.
۳- پردازش کدهای PHP: مفسر PHP به صورت دقیق تمام کدهای PHP را مورد پردازش و اجرا قرار می‌دهد.
۴- برقرار ارتباط با پایگاه‌داده: مفسر PHP با پایگاه‌داده ارتباط برقرار کرده و داده‌های مورد نظر خود را از آن دریافت می‌کند.
۵- ایجاد و ارسال پاسخ به وب‌سرور: کدهای PHP بر اساس داده‌های دریافتی از پایگاه‌داده و دستورالعمل‌های موجود، پاسخی را در قالب فایل وب (JSON، ، XML و…) ایجاد و آن را به سمت وب‌سرور می‌فرستد.
۶- ارسال پاسخ به کلاینت: وب‌سرور پاسخ ایجاد شده در قالب PHP را به صورت HTTP به سمت کلاینت می‌فرستد.
چرا باید از PHP استفاده کنیم؟
- سازگاری با زبان‌ها، وب‌سرورها و سیستم‌عامل‌های مختلف
- متن‌وباز و رایگان بودن
- ادغام آسان با پایگاه‌های داده مختلف
- جوامع کاربری بزرگ و بازار کار خوب
- یادگیری آسان در مقایسه با بسیاری از زبان‌ها
- به‌روزرسانی‌های منظم نسخه‌ها
- پشتیبانی از پروتکل‌های مختلف
- امکان ساخت انواع مختلفی از وب‌سایت‌ها
- نصب و راه‌اندازی آسان
- مجهز به اکستنشن‌ها و ابزارهای مختلف
- منابع آموزشی متعدد
- سازگاری بالا با HTML
- سرعت و امنیت بالا
سؤالات متداول
آیا می‌توان از PHP در سمت فرانت‌اند نیز استفاده کرد؟
شما می‌توانید از PHP در سمت فرانت‌اند وب‌سایت خود نیز استفاده کنید اما این زبان به طور خاص برای برنامهنویسی در سمت بک‌اند طراحی شده و به منظور حفظ عملکرد وب‌سایت خود بهتر است از فناوری‌های مرتبط با توسعه فرانت‌اند (React، TypeScript، جاوا اسکریپت، و …) استفاده کنید.
آیا محبوبیت PHP رو به کاهش است؟
زبان برنامهنویسی PHP هنوز هم از محبوبیت بسیار خوبی برخوردار است و همانطور که اشاره شددر سال ۲۰۲۳ حدود ۷۷ درصد وب‌سایت‌ها از آن استفاده می‌کنند که البته این میزان در سال ۲۰۲۲ حدود ۷۹ درصد بود. علاوه‌براین بیش از ۸۰۰ میلیون وب‌سایت در جهان از پلتفرم وردپرس استفاده می‌کنند که خود مبتنی بر PHP است.
آیا یادگیری PHP آسان است؟
جواب این سؤال بستگی به عوامل مختلفی دارد. به عنوان مثال اگر از قبل سابقه برنامهنویسی دارید، در این صورت یادگیری PHP برای شما آسان‌تر خواهد بود. در مجموع نیز به این نکته توجه داشته باشید که یادگیری اصول اولیه تمام زبان‌های برنامه‌‌نویسی‌ها آسان است اما تسلط به آنها نیاز به یادگیری و تمرین مداوم دارد.
منابع: Hostinger، Freecodecamp و Guru99
