آشنایی با معروف‌ترین وب‌ سرورها و مقایسه عملکرد آن‌ها

مقدمه:

 

معروف‌ترین وب‌ سرورها نقش حیاتی در ارائه، بارگذاری و مدیریت محتوای وب‌سایت‌ها دارند. انتخاب صحیح یک وب‌ سرور می‌تواند تفاوت چشمگیری در عملکرد، امنیت و مقیاس‌پذیری سایت شما ایجاد کند.

در دنیای اینترنت، هر زمان که کاربری آدرس یک وب‌سایت را در مرورگر وارد می‌کند، در پشت صحنه این درخواست به سمت یک وب‌ سرور ارسال می‌شود. این وب‌ سرور است که وظیفه دارد محتوای مناسب را از سرور دریافت کرده و آن را به مرورگر کاربر بازگرداند. بنابراین، درک عملکرد و تفاوت بین وب‌ سرورهای مختلف، برای توسعه‌دهندگان، مدیران سرور و حتی صاحبان کسب‌وکارهای آنلاین از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

در این مقاله، ضمن معرفی معروف‌ترین وب‌ سرورها، به مقایسه ویژگی‌ها، مزایا و معایب هرکدام خواهیم پرداخت تا بتوانید آگاهانه‌ترین انتخاب را برای پروژه‌های خود داشته باشید.

2. وب‌ سرور چیست؟

وب‌ سرور (Web Server) نرم‌افزاری است که روی یک سرور (فیزیکی یا مجازی) نصب می‌شود و وظیفه دارد درخواست‌های HTTP یا HTTPS را از سمت کلاینت‌ها (مانند مرورگر) دریافت کرده و پاسخ مناسب (مانند صفحات HTML، فایل‌های CSS، تصاویر و…) را ارسال کند.

وب‌ سرور همچنین می‌تواند با پردازشگرهای سمت سرور مانند PHP، Python، یا Node.js یکپارچه شود تا محتوای داینامیک نیز تولید و ارسال کند.

نحوه کار وب‌ سرورها

فرآیند کلی عملکرد یک وب‌ سرور به‌صورت زیر است:

1. کلاینت (کاربر) آدرس یک وب‌سایت را در مرورگر وارد می‌کند.

2. مرورگر درخواست (Request) را از طریق پروتکل HTTP یا HTTPS به آدرس IP سرور ارسال می‌کند.

3. وب‌ سرور این درخواست را دریافت کرده و بسته به نوع آن، فایل مناسب (مثلاً index.html یا اجرای فایل PHP) را انتخاب می‌کند.

4. سپس پاسخ (Response) را به مرورگر کاربر ارسال می‌کند، که در نهایت به‌صورت یک صفحه وب نمایش داده می‌شود.

تفاوت وب‌ سرور با سرور فیزیکی

• سرور فیزیکی یا سرور مجازی، یک سخت‌افزار یا ماشین مجازی است که منابع پردازشی، حافظه، فضای ذخیره‌سازی و سیستم‌عامل دارد.

• وب‌ سرور، یک نرم‌افزار است (مثل Apache یا Nginx) که روی آن سرور نصب می‌شود تا بتواند خدمات وب ارائه دهد.

به بیان ساده، سرور فیزیکی بستر است و وب‌ سرور سرویس‌دهنده‌ای روی آن بستر برای پاسخ‌گویی به درخواست‌های وب.

کاربردهای وب‌ سرور در دنیای واقعی

وب‌ سرورها در انواع مختلفی از زیرساخت‌ها استفاده می‌شوند:

• هاست اشتراکی (Shared Hosting): معمولاً از Apache یا LiteSpeed برای میزبانی چندین سایت روی یک سرور استفاده می‌شود.

• سرور اختصاصی (Dedicated Server): سازمان‌ها از وب‌ سرورهایی مثل Nginx یا Apache برای میزبانی وب‌سایت‌های پرترافیک با پیکربندی خاص بهره می‌برند.

• سرورهای ابری (Cloud Hosting): با مقیاس‌پذیری بالا، معمولاً از ترکیب چند وب‌ سرور در کنار لود بالانسر استفاده می‌شود (مثلاً Amazon EC2 + Nginx).

• وب‌ اپلیکیشن‌های سفارشی: اپلیکیشن‌هایی که با Node.js، Python یا Java توسعه یافته‌اند، از وب‌ سرورهای خاص خود (مثل Express.js یا Tomcat) بهره می‌گیرند.

وب‌سرور آپاچی (Apache):

در میان معروف‌ترین وب سرورها، آپاچی (Apache) جایگاه ویژه‌ای دارد. این وب‌سرور رایگان و متن‌باز که توسط بنیاد Apache Software Foundation توسعه داده شده، سال‌هاست که یکی از گزینه‌های اصلی برای میزبانی وب‌سایت‌ها محسوب می‌شود. بر اساس آخرین گزارش Netcraft، در زمان نگارش این مقاله، حدود ۲۱٪ از کل وب‌سایت‌ها از Apache استفاده می‌کنند و از این نظر، پس از Nginx در رتبه دوم قرار دارد.

یکی از دلایل محبوبیت آپاچی در میان معروف‌ترین وب سرورها، قابلیت سفارشی‌سازی بسیار بالای آن است. این وب‌سرور از زبان‌های برنامه‌نویسی متعددی مانند PHP، Perl و Python پشتیبانی می‌کند و با انواع سیستم‌عامل‌ها از جمله لینوکس، ویندوز و FreeBSD سازگار است. همچنین پشتیبانی کامل از پروتکل‌هایی نظیر HTTP، HTTPS، HTTP/2، IPv4 و IPv6، آن را به گزینه‌ای انعطاف‌پذیر برای توسعه‌دهندگان و مدیران سرور تبدیل کرده است.

متن‌باز بودن Apache این امکان را فراهم می‌کند که کاربران بخش‌های مختلف سرور را مطابق نیاز خود تغییر دهند یا توسعه دهند. از طرف دیگر، امنیت بالا یکی از مزیت‌های کلیدی آپاچی است و به همین دلیل، در پروژه‌هایی که اولویت اصلی حفظ داده‌ها و جلوگیری از نفوذ است، به‌وفور استفاده می‌شود.

ویژگی‌های کلیدی وب‌سرور Apache

وب‌سرور Apache به‌عنوان یکی از معروف‌ترین و قدیمی‌ترین وب‌سرورهای متن‌باز، مجموعه‌ای از قابلیت‌ها و مزایای مهم را در اختیار کاربران قرار می‌دهد که آن را به گزینه‌ای محبوب در بین افراد تازه‌کار و توسعه‌دهندگان با نیازهای ساده تا متوسط تبدیل کرده است.

برخی از ویژگی‌های کلیدی Apache عبارت‌اند از:

• پشتیبانی از پروتکل‌های جدید مانند HTTP/2 و IPv6، که موجب بهبود عملکرد و سازگاری با نسل جدید اینترنت می‌شود.

• قابلیت محدودسازی پهنای باند برای مدیریت بهتر مصرف منابع سرور، به‌ویژه در پروژه‌های اشتراکی یا منابع محدود.

• امکان Session Tracking داخلی، که در بسیاری از اپلیکیشن‌های مبتنی بر وب کاربرد دارد.

• وجود تعداد زیادی ماژول و افزونه رسمی و غیررسمی، که امکان سفارشی‌سازی گسترده را فراهم می‌کند.

• سادگی در استفاده و راه‌اندازی، که آن را برای افراد تازه‌کار به گزینه‌ای مناسب تبدیل کرده است.

• پشتیبانی گسترده در جوامع آنلاین و مستندات جامع، که عیب‌یابی و آموزش را آسان‌تر می‌کند.

Apache مناسب چه کسانی است؟

• افرادی که به‌دنبال یک وب‌سرور رایگان و متن‌باز هستند

• صاحبان وب‌سایت‌هایی با ترافیک پایین تا متوسط

• کاربرانی که در ابتدای مسیر یادگیری مدیریت سرور و توسعه وب قرار دارند

وب‌سرور لایت‌اسپید

لایت‌اسپید یکی از معروف‌ترین وب سرورها در جهان است که به دلیل ترکیب منحصربه‌فردی از امنیت، سرعت و بهره‌وری منابع، مورد توجه مدیران سایت‌های پربازدید و حرفه‌ای قرار گرفته است. این وب‌سرور با معماری رویداد-محور خود، عملکردی مشابه به Nginx دارد و در عین حال، منابع بسیار کمتری نسبت به وب‌سرورهایی مانند Apache مصرف می‌کند.

یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های LiteSpeed، قابلیت دفاع در برابر حملات DDoS است که آن را به گزینه‌ای مناسب برای سایت‌هایی با امنیت حساس یا ترافیک بالا تبدیل کرده است. همچنین، لایت‌اسپید از کش داخلی پیشرفته و بسیار کارآمدی بهره می‌برد که باعث می‌شود در شرایط بار زیاد، عملکرد سایت دچار افت نشود. در مقایسه با سایر گزینه‌های این مقاله، LiteSpeed در مجموع از نظر سرعت پردازش درخواست‌ها و مدیریت ترافیک بالا، عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهد.

لایت‌اسپید همچنین اولین و تنها وب‌سروری در فهرست وب‌ سرورهای معروف است که پشتیبانی کامل و رسمی از پروتکل HTTP/3 را ارائه می‌دهد. این مزیت باعث بهبود زمان بارگذاری صفحات و تجربه کاربری در سایت‌های مدرن می‌شود.

طبق آمار به‌روزرسانی‌شده، LiteSpeed حدود ۱۲ درصد از سهم بازار جهانی وب‌سرورها را در اختیار دارد و در میان وب‌ سرورهای معروف دنیا جایگاهی ثابت و رو‌به‌رشد دارد.

ویژگی‌های کلیدی وب‌سرور LiteSpeed

LiteSpeed یکی از سریع‌ترین و پیشرفته‌ترین وب‌سرورهای موجود در بازار است که به‌ویژه برای وب‌سایت‌های پرترافیک و فروشگاه‌های اینترنتی، گزینه‌ای ایده‌آل محسوب می‌شود. این وب‌سرور با معماری رویداد-محور و بهینه‌سازی‌های پیشرفته برای PHP، توانایی بالایی در مدیریت درخواست‌های هم‌زمان و پردازش سریع آن‌ها دارد.

از مهم‌ترین ویژگی‌های LiteSpeed می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سازگاری کامل با ابزارها، فایل‌های پیکربندی و ماژول‌های Apache، که فرآیند مهاجرت از Apache به LiteSpeed را ساده می‌کند

• پشتیبانی گسترده از کنترل‌پنل‌های محبوب مانند cPanel، DirectAdmin و Plesk

• امکانات امنیتی قابل تنظیم، از جمله محافظت در برابر حملات DDoS، محدودسازی دسترسی، و تنظیمات دقیق فایروال

• PHP کاملاً بهینه‌سازی‌شده برای کاهش زمان پردازش و افزایش سرعت بارگذاری صفحات

• معماری مبتنی بر رویداد (Event-Driven Architecture) که مصرف منابع را به حداقل می‌رساند و مقیاس‌پذیری را افزایش می‌دهد

LiteSpeed مناسب چه کسانی است؟

• افرادی که به‌دنبال یک وب‌سرور بسیار سریع و پرقدرت برای افزایش عملکرد سایت خود هستند

• دارندگان وب‌سایت‌های پرترافیک از جمله فروشگاه‌های اینترنتی، پورتال‌های خبری و سامانه‌های آنلاین

• کاربران و مدیران سروری که از سیستم‌عامل لینوکس استفاده می‌کنند و به دنبال جایگزینی حرفه‌ای برای Apache هستند

وب‌سرور انجین‌ایکس

وب‌سرور انجین‌ایکس (Nginx)

در میان معروف‌ترین وب سرورها، نام Nginx (انجین‌ایکس) به‌عنوان محبوب‌ترین وب‌سرور حال حاضر دنیا بیش از سایرین به چشم می‌خورد. بر اساس آمار منتشرشده در وب‌سایت Netcraft تا ماه مارس ۲۰۲۳، بیش از ۲۶ درصد وب‌سایت‌های جهان از انجین‌ایکس استفاده می‌کنند؛ آماری که آن را در جایگاه نخست بازار وب‌سرورها قرار داده است.

Nginx یک وب‌سرور متن‌باز، سبک و پرسرعت است که برخلاف Apache، به‌جای مدل فرایندمحور از معماری رویدادمحور (Event-Driven) استفاده می‌کند. همین ویژگی باعث شده مصرف منابع آن بسیار پایین باشد و به گزینه‌ای ایده‌آل برای سرورهای مجازی با منابع محدود یا هاست‌های اشتراکی تبدیل شود. با وجود رایگان بودن، نسخه‌های تجاری و پیشرفته Nginx نیز در دسترس هستند که برای سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ طراحی شده‌اند و ممکن است هزینه‌ای بین چند صد تا چند هزار دلار داشته باشند.

یکی از کاربردهای اصلی Nginx، استفاده به‌عنوان لودبالانسر (Load Balancer) یا پروکسی معکوس (Reverse Proxy) است. این قابلیت‌ها به شما امکان می‌دهند چندین وب‌سایت یا اپلیکیشن را به‌صورت هم‌زمان و پایدار مدیریت کنید. همچنین Nginx با زبان‌های برنامه‌نویسی پرکاربردی مانند Python و Perl به‌خوبی سازگار است و با هر دو سیستم‌عامل لینوکس و ویندوز نیز هماهنگی دارد.اگرچه انجین‌ایکس از نظر تعداد ماژول‌ها و میزان سفارشی‌سازی نسبت به Apache محدودتر است، اما همچنان انعطاف‌پذیری بالاتری نسبت به لایت‌اسپید ارائه می‌دهد. از نظر سرعت پاسخ‌گویی، Nginx بعد از LiteSpeed در رتبه دوم قرار دارد و همین مسئله آن را به انتخابی متعادل بین عملکرد بالا و مصرف پایین منابع تبدیل کرده است.در مجموع، انجین‌ایکس یکی از ستون‌های اصلی در فهرست وب‌ سرورهای معروف و پراستفاده در دنیا به‌شمار می‌رود و به‌ویژه در پروژه‌های مقیاس‌پذیر و ترافیک‌بالا محبوبیت بسیار زیادی دارد.

ویژگی‌های کلیدی وب‌سرور Nginx

Nginx یکی از پرکاربردترین و معروف‌ترین وب سرورها در دنیاست که به‌دلیل معماری سبک، عملکرد بالا و مصرف منابع پایین، انتخابی محبوب در میان توسعه‌دهندگان، شرکت‌های بزرگ و مدیران سرور است. این وب‌سرور به‌صورت کامل متن‌باز و رایگان ارائه شده و به‌ویژه در میزبانی وب‌سایت‌های پرترافیک و اپلیکیشن‌های مقیاس‌پذیر کاربرد فراوان دارد.

از مهم‌ترین ویژگی‌های Nginx می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سازگاری بالا با انواع وب‌اپلیکیشن‌ها و زبان‌های برنامه‌نویسی مانند PHP، Python، Node.js و غیره

• معماری رویداد‌محور و متقارن (Asynchronous + Event-Driven) که به Nginx اجازه می‌دهد هزاران اتصال را با کمترین مصرف منابع مدیریت کند

• کاملاً رایگان و متن‌باز بودن، که امکان سفارشی‌سازی و توسعه را برای کاربران فراهم می‌سازد

• پشتیبانی از IPv6 و پروتکل‌های مدرن مانند HTTP/2 و TLS 1.3

• مصرف پایین CPU و RAM، به‌ویژه در شرایط بار بالا یا میزبانی سایت‌های سنگین

Nginx مناسب چه کسانی است؟

• کسانی که به‌دنبال یک وب‌سرور سریع، سبک و مقرون‌به‌صرفه برای پروژه‌های تحت وب هستند

• توسعه‌دهندگانی که می‌خواهند عملکرد وب‌سایت خود را بهینه کنند، به‌ویژه در شرایط ترافیک بالا

• سازمان‌ها و وب‌سایت‌هایی با بارگذاری زیاد، مانند فروشگاه‌های آنلاین، سیستم‌های رزرواسیون، رسانه‌ها و پلتفرم‌های آنلاین

معایب و محدودیت‌های Nginx

با وجود کارایی بالا، وب‌سرور Nginx دارای برخی محدودیت‌هاست که ممکن است در برخی پروژه‌ها مانع انعطاف‌پذیری شود:

• نسبت به Apache، از مستندات غیرفنی و منابع آموزشی فارسی یا ساده کمتری برخوردار است

• برخلاف Apache، از فایل‌های htaccess. پشتیبانی نمی‌کند و این موضوع ممکن است برای کاربران وردپرس یا سیستم‌های مدیریت محتوا چالش ایجاد کند

• با اینکه روی ویندوز قابل نصب است، سازگاری کامل و عملکرد بهینه‌ای با سیستم‌عامل ویندوز ندارد

• تعداد ماژول‌ها و افزونه‌های آن کمتر از رقبایی مانند Apache است و برخی قابلیت‌ها نیاز به تنظیمات دستی دارند

وب‌سرور IIS

وب‌سرور IIS (Internet Information Services)

IIS که مخفف Internet Information Services است، یکی از معروف‌ترین وب سرورها در اکوسیستم ویندوز محسوب می‌شود و توسط شرکت مایکروسافت توسعه یافته است. بر اساس داده‌های منتشرشده از وب‌سایت W3Techs تا تاریخ ۱۷ ژوئن ۲۰۲۳، حدود ۶ درصد از کل وب‌سایت‌ها از این وب‌سرور استفاده می‌کنند. هرچند سهم آن در بازار نسبت به دیگر رقبا کمتر است، اما در زیرساخت‌های سازمانی مبتنی بر ویندوز همچنان جایگاه پایداری دارد.

معماری ماژولار IIS به کاربران این امکان را می‌دهد که به‌سادگی ماژول‌ها، افزونه‌ها و ابزارهای موردنیاز خود را به آن اضافه کرده و محیط سرور را بر اساس نیازهای خاص پروژه تنظیم کنند. این وب‌سرور به‌طور ویژه برای سیستم‌عامل ویندوز طراحی شده و با سایر محصولات مایکروسافت مانند Windows Server، SQL Server، و ASP.NET ادغام بی‌نقصی دارد.

یکی از مزایای IIS، سهولت راه‌اندازی و مدیریت آن است؛ به‌ویژه برای توسعه‌دهندگانی که در محیط ویندوز فعالیت می‌کنند. IIS اغلب برای میزبانی وب‌اپلیکیشن‌های مبتنی بر فناوری ASP.NET انتخاب می‌شود و از ابزارهایی برای توسعه، تست و استقرار بهره می‌برد. از جمله این ابزارها می‌توان به نسخه سبک‌تری به نام IIS Express اشاره کرد که برای تست محلی پروژه‌ها کاربرد فراوانی دارد.

با این حال، برخلاف سایر وب‌ سرورهای معروف مانند Apache یا Nginx، وب‌سرور IIS از سیستم‌عامل لینوکس پشتیبانی نمی‌کند و همین محدودیت باعث شده محبوبیت آن در سال‌های اخیر کاهش یابد. همچنین، به‌دلیل جامعه کاربری نسبتاً محدودتر، یافتن منابع پشتیبانی و پاسخ به سؤالات فنی ممکن است دشوارتر از رقبا باشد.

در مجموع، اگر در اکوسیستم مایکروسافت فعالیت می‌کنید یا پروژه‌های ASP.NET را توسعه می‌دهید، IIS می‌تواند انتخابی مناسب، هماهنگ و ساده برای استقرار وب‌سایت شما باشد.

ویژگی‌های کلیدی وب‌سرور IIS

IIS، وب‌سرور رسمی مایکروسافت، یکی از گزینه‌های معتبر در زیرساخت‌های مبتنی بر ویندوز است و به‌ویژه برای اجرای اپلیکیشن‌های تحت ASP.NET یا سرویس‌های سازمانی کاربرد فراوان دارد. این وب‌سرور دارای مجموعه‌ای از قابلیت‌های داخلی و ویژگی‌هایی است که آن را برای بسیاری از پروژه‌های توسعه‌یافته در محیط ویندوز، به انتخابی طبیعی تبدیل می‌کند.

از مهم‌ترین ویژگی‌های IIS می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ادغام کامل با محصولات مایکروسافت مانند Windows Server، SQL Server، Active Directory و Visual Studio، که توسعه و استقرار برنامه‌ها را بسیار ساده می‌کند.

• مجهز به قابلیت‌های امنیتی متعدد از جمله تنظیمات فایروال، احراز هویت چندلایه، و کنترل دسترسی دقیق

• رابط گرافیکی ساده، کاربرپسند و مدیریتی که امکان پیکربندی سریع سرویس‌ها بدون نیاز به خط فرمان را فراهم می‌سازد

• پشتیبانی از اجرای هم‌زمان چند وب‌سایت روی یک سرور با تنظیمات مجزا

• مناسب برای کاربران ویندوز، توسعه‌دهندگان برنامه‌های تحت .NET و تیم‌هایی که در زیرساخت مایکروسافت فعالیت می‌کنند

 

 

منابع: ElegantThemes و Stackscale