مدیریت یک سایت اینترنتی فراز و نشیب های خاص خود را دارد و ممکن است که اتفاقات عجیب و غریبی برای است بیفتد. ممکن است که هر از گاهی شما با ارور های مختلفی مواجه می شوید که برطرف کردن آنها دردسر های زیادی دارد و روی هم رفته می توان گفت که مدیریت یک سایت اینترنتی نیازمند کار کردن با فایل ها و تنظیماتی پیچیده است و دردسر های خود را دارد. البته بسته به سیستمی که سایت خود را با استفاده از آن بنا می کنید این دردسر ها می تواند متفاوت باشد. در صورتی که شما سایت خود را روی یک هاست لینوکسی راه اندازی کرده باشید، راه حل برطرف شدن خیلی از ارور های شما مراجعه به فایلی به نام htaccess است که همیشه هم توصیه های امنیتی جدی ای در رابطه با آن مطرح می شود. در این مقاله در مورد این که فایل htaccess چیست و دقیقا چه کاری را انجام می دهد صحبت خواهیم کرد.
در واقع این موضوع که شما بدانید فایل htaccess چیست یکی از موارد مهمی است که می تواند به شما در این موضوع که چه رفتاری را با این فایل داشته باشید کمک زیادی بکند و تمامی هشدار های امنیتی که درباره نزدیک نشدن به این فایل و بکاپ گیری از آن ارائه می شود را بهتر درک کنید. برای این که بدانیم فایل htaccess چیست و در مورد آن صحبت کنیم لازم است که در مورد کارکرد سایت و این که دقیقا چه اتفاقی باید بیفتد که سایت ما سرپا باشد و ارتباط سایت و سرور چطور پیش می رود کمی صحبت کنیم.
فهرست عناوین
سرور و رفتار کلی سایت
در مورد این که سایت ها چه طور کار می کنند باید گفت که سایت هم مانند همه برنامه های کامپیوتری دیگر یک برنامه به حساب می آید که ساختار خود را دارد و در واقع از تعدادی فایل و یک پایگاه داده و مواردی از این دست ساخته شده است و می توان به وسیله مرورگر به آن دسترسی داشت. این برنامه هم مانند همه برنامه ها برای اینکه اجرا شود به یک بستر سخت افزاری نیاز دارد که یک سیستم عامل روی آن فعال باشد و موارد مختلف را در این برنامه به اجرا بگذارد.
در مورد سایت های اینترنتی باید گفت که برنامه ای که این کارها را برای ما انجام می دهد و ما برای راه اندازی سایت از آن استفاده می کنیم، سرور ها هستند. یک سرور اینترنتی یک کامپیوتری قدرتمند است که یکس یتم عامل دارد و در درون دیتاسنتر ها(جهت اطلاعات بیشتر به مقاله دیتاسنتر چیست مراجعه کنید) نگهداری می شود. سرور ها سیستم هایی هستند که مزیت های ویژه یا را مانند همیشه روشن بودن و همینطور دسترسی به اینترنت پر سرعت و دائمی را دارند که سایت را می تواند برای تمامی کاربرانی که قصد استفاده و مراجعه به آن دارند را به نمایش بگذارد.
وقتی که شما بخواهید سایت را راه اندازی کنید به یک سرور نیاز خواهید داشت، اما همانطور که گفتیم سرور ها سیستم هایی بزرگ و طبیعتا گران قیمت هستند که نگهداری از آنها هم داستان های خود را دارد و می تواند برای شما به شدت پر هزینه باشد. بعلاوه منابعی که سرور ها دارند بسیار بیشتر از آن است که یک سایت نیاز دارد و این هزینه به صرفه نخواهد بود. راه حلی که برای این موضوع ارائه می شود این است که این سرور های اینترنتی برای سایت های مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد.
در این رابطه باید گفت که یک سرور می تواند با استفاده از مجازی سازی به فضاهای ذخیره سازی کوچکتری تقسیم شود که با استفاده از آنها بتوان سایت ها را با هزینه های کمتری سرپا نگه داشت و مدیریت کرد و به هر سایتی دقیقا به همان اندازه ای که نیاز بود فضا تخصیص پیدا کند. در این وضعیت می توان گفت که هم از نظر هزینه و هم از نظر مدیریت این کار ساده تر خواهد بود. نام این فضای ذخیره سازی مجازی هاست است که همه ما آن را می شناسیم و این فضا از سایت ما مراقبت می کند و هر کاری که برای مدیریت دست بالا در سایت داشته باشیم لازم است که به سراغ آن روی.
در واقع هاست ها تنها یک فضای مجازی سازی شده نیستند و باید گفت که مجموعه ای از چند امکان مختلف هستند. اولین مکانی که در این هاست ها وجود دارد یک وب سرور خواهد بود که مسئول این است که ببیند چه درخواستی به سایت آمده است و کاربرانی که می خواهند به سایت دسترسی داشته باشند را مدیریت می کند. این وب سرور بر اساس قوانینی که سایت دارد اطلاعات را از پایگاه داده بیرون کشیده و به کاربران می دهد. مورد بعدی که همین الان به آن اشاره کردیم پایگاه داده سایت است که داده های مربوط به سایت در آن ذخیره می شود و می توان با استفاده از سیستم های مدیریتی ای که هاست در اختیار ما قرار داده است از آن استفاده کنیم. مورد بعدی همین سیستم های مدیریتی هستند.
این سیستم که کنترل پنل نام دارد همان برنامه ای است که در اختیار ما گذاشته می شود و می توانیم موارد مربوط به هاست خود را با استفاده از آن مرتب سازی کنیم و اطلاعات هاست را در اختیار ما قرار خواهد داد و بسته به این که چه کنترل پنلی در اختیار ما قرار بگیرد می تواند ویژگی های متفاوتی را داشته باشد. در واقع ما از طریق این کنترل پنل است که به سرور خود دسترس داریم و این کنترل پنل یک شفافیت کامل را بین کاری که سرور انجام می دهد و ما و سایتمان که در اختیار سرور گذاشته ایم ایجاد می کند. این موضوع هم می تواند به دلیل راحتی کارکرد باشد و هم برای دلایل امنیتی این اتفاق می افتد و از نظر امنیتی هم می تواند مهم باشد.
با این کار شما ارتباط خود را با سرور از دست می دهید و مستقیما نمی توانید با آن ارتباط داشته باشید و کنترل پنل هاست و دسترسی هایی که این کنترل پنل به شما می دهد تنها رابط های شما خواهند بود. عموما برای دسترسی به اطلاعات و تنظیمات سطح بالای سرور دو راه حل وجود دارد. اولین راه حل استفاده از SSH است که یک پروتکل برقراری ارتباط امن می باشد و برای دسترسی به سرور روی بعضی از هاست ها انجام می گیرد.
گزینه دوم که مربوط به هاست های لینوکسی می باشد یک فایل در فایل منیجر شما است که تنظیمات مختلف را به وب سرور می رساند. این فایل در واقع همان فایل htaccess است که در این مقاله آن را بررسی می کنیم. در ادامه به صورت مفصل در مورد این که فایل htaccess چیست صحبت خواهیم کرد.
فایل htaccess چیست
در پاسخ به این که فایل htaccess چیست می توان به صورت ساده و مختصر گفت که فایل htaccess یک فایل در هاست های لینوکسی است که ارتباط سایت و وب سرور را فراهم می کند و سایت ما تنظیماتی که لازم ساخت وب سرور در هنگام کار با این سایت در نظر داشته باشد را از طریق این فایل برای وب سرور تنظیم می کند. وقتی که درواستی برای سایت ما به سرور می رسد و وب سروری که روی سرور اصلی نصب شده است می خواهد موارد درخواستی از کاربران را روی سایت اعمال کند، فایل htaccess را کنترل کرده و در صورتی که شرایط خاص برای این کار تعیین شده باشد آنها را روی این دسترسی در نظر می گیرد.
این موارد می تواند یک ریدایرکت ساده به صفحات دیگر، کوتاه شدن یک آدرس و یا هر چیزی از این دست باشد که با فایل htaccess انجام می شوند. البته باید گفت تعریفی که برای فایل htaccess ارائه می شود بسیار بزرگتر و مفصل تر است. نام فایل htaccess یک نام مخفف از Hypertext Access به معنای دسترسی ابر متن است و کاری که می کند این است که دستور هایی را با زبان اسکریپتی خود برای وب سرور هایی با مبنای آپاچی در هاست درج می کند.
در مورد این که زبان فایل htaccess چیست و دستورات آن چه هستند باید گفت که این فایل با اسکریپت هایی به نام PRCE که مخفف شده Perl Compatible Regular Expressions است نوشته می شود. اگر بخواهیم یک ترجمه از PRCE ارائه کنیم می توانیم آن را به نام عبارات باقاعده سازگار با پرل معرفی کنیم که یک کتابخانه در زبان C است و کاری که میکند این است که دستوراتی که با Perl سازگاری دارند را برای وب سرور آماده می کند که می تواند امکانات خوبی را در اختیار مدیران سایت قرار دهد.
البته باید گفت که این زبان هم با زبان Perl و هم با کتابخانه های زبان C تفاوت های زیادی را دارد و چیزی بین این دو می باشد. این کتابخانه ها و اسکریپت ها طوری طراحی شده اند که بیشترین انعطاف پذیری را در اختیار کاربران قرار دهند. در مورد این که مزیت این قابلیت از PRCE برای ما چیست باید گفت که این موضوع باعث شده است تا برنامه نویسان، طراحان و مدیران سایت ها امکانات بیشتری را برای ارسال دستورات مختلف به وب سرور داشته باشند و با بالاترین میزان شفافیت دستور های سطح بالا را برای وب سرور ارسال کنند.
در صورتی که بخواهیم بگوییم نام دقیق فایل htaccess چیست باید گفت که نام این فایل .htaccess است و یک نقطه قبل از آن وجود دارد که معمولا در نوشتن نام فایل از آن استفاده نمی شود ولی همه آن را دات اچ تی اکسس می خوانیم. در مورد این نقطه باید گفت که این مربوط به فایل های لینوکسی و سیستم های مبتنی بر یونیس می باشد. در واقع این نقطه قبل از نام قرار است که این فایل را به یک فایل هیدن تعریف کند و قرار دادن نقطه در پشت نام در لینوکس این کار را انجام خواهد داد.
اکنون تقریبا به صورت کامل این موضوع که فایل htaccess چیست و از چه مواردی تشکیل شده است و به چه دردی می خورد را بررسی کرده ایم و نوبت به این رسیده است تا کاربرد هایی که این فایل در اختیار ما قرار می دهد را بررسی کنیم.
در ادامه به صورت مفصل در مورد این که کارایی فایل htaccess چیست و چه کاری می کند را با هم بررسی خواهیم کرد.
کاربرد های فایل htaccess چیست
همانطور که تا اینجای کار این موضوع را بررسی کردیم، فایل htaccess یکی از گزینه هایی است که ارتباط مدیران و سایت را با وب سرور برقرار می کند، اما این مورد که این ارتباط در چه دوره هایی لازم خواهد بود و دقیقا کجا باید این ارتباط برقرار شود، یکی از موارد مهمی است که لازم است به صورت جدی به آن پرداخته شود.
در صورتی که بخواهیم دقیقا بدانیم فایل htaccess چیست باید این موضوع که چه کارهایی هم از آن بر می آید را بررسی کنیم. اگر بخواهیم یک فهرست از کاربرد های این فایل تهیه کنیم، باید گفت که با یک لیست بسیار طولانی طرف خواهیم بود و این فایل دستوراتی زیاد و مهم دارد. اما در مورد این که مهمترین این دستور ها کدامند می توانیم این موارد را ارائه کنیم:
احراز هویت و کنترل دسترسی ها
یکی از موارد مهمی که می توان در رابطه با پاسخ هایی که به سوال کاربرد های فایل htaccess چیست به آن اشاره کرد، موارد مربوط به احراز هویت است که این فایل می تواند به عهده داشته باشد و موارد مربوط به آن را کنترل می کند. البته باید گفت که این کار در فایل htaccess به صورت مستقیم انجام نمی شود. در مورد کارکرد پسورد ها در وب سرور آپاچی می توان به فایلی به نام .htpasswd اشاره کرد که مسئول ذخیره سازی پسورد ها و یوزرنیم های معتبر برای این سیستم خواهد بود. یکی از کاربرد های مهم فایل htaccess ارائه اطلاعات مربوط به این فایل و کار کردن با آن است.
همین طور موضوع دیگری که در فایل htaccess به صورت حید دنبال می شود و می توان آن را یکی از مهمترین موارد برای این فایل دانست موارد کنترل دسترسی ها یا همان access ها است که نام این فایل هم از این موضوع گرفته شده است. در واقع این فایل قرار است که به وب سرور بگوید چه مواردی از نظر دسترسی ها محدود شده اند و یا اینکه چه مواردی به صورت عمومی می توانند در اختیار کاربران قرار بگیرند. مینطور کلیه مواردی که در بین این دو بخش قرار دارند، مانند دسترسی های خاص و دسترسی به بخش های مختلف که می توان آنها را در اکانت های مدیریتی محدود شده و همینطور اکانت های کاربران VIP مشاهده کرد را ارائه کرد.
بازنویسی URL ها
یکی از کاربرد هایی که سرور ها آن را پیاده سازی می کنند، تغییر URL های بلند و غیر قابل خواندن به URL هایی است که به خاطر سپردن آنها ساده تر بوده و به نوعی قابل درک تر هستند. فایل htaccess یکی از بخش هایی است که این کار را برای سایت ما انجام می دهد و می توان گفت که یکی از مهمترین کاربرد های دستور هایی که در این فایل وجود دارند همین موضوع می باشد.
تنظیمات مربوط به SSI
یکی از موارد کاربرد دیگر فایل htaccess که می توان آن را از حساس ترین انواع این کاربرد ها معرفی کرد این است که این فایل می تواند تنظیمات مربوط به SSI یا همان Server-Side Includes ها را هم انجام دهد. SSI قابلیتی است که با استفاده از آن امکان ایمپورت کردن فایل های مختلف از سرور روی وب پیج ایجاد شده و می توان چند فایل را به صورت مجزا به عنوان کی صفحه از وب ارائه داد.
این ویژگی در خیلی از سیستم ها می تواند به عنوان یک موضوع اصلی مورد استفاده قرار گیرد. به طور مثال در سیستم هایی که هدر ها، فوتر ها و بدنه اصلی سایت از فایل های مختلفی برخوردارند که هر کدام به صورت جداگانه و مجزا ویرایش شده و در ویرایش نهایی به صورت یکپارچه نمایش داده می شوند با یکی از کاربرد های SSI ها طرف هستیم. از معروف ترین این سیستم ها می توان به سیستم مدیریت محتوای وردپرس اشاره کرد که در مقاله وردپرس چیست به صورت کامل در مورد آن صحبت کردیم.
ویرایش صفحات ارور
یکی دیگر از موارد مهم و کاربردی که در خیلی از سایت ها از آن استفاده می شود، موارد مربوط به تغییر صفحات ارور است. استفاده از صفحات ارور به صورت سفارشی یکی از کاربرد هایی است که فایل htaccess می تواند آن را برای ما فراهم کند. این صفحات ارور می توانند در صورت بروز ارور های مختلفی مانند ارور ۴۰۴ و ۴۰۳ که آن را در مقاله های «خطای ۴۰۴ چیست» و «ارور ۴۰۳ Fornidden» به صورت کامل معرفی کردیم، صفحاتی را به کاربران نمایش دهند که ما می خواهیم.
شما می توانید این ارور ها را به صورت کامل به صفحه دیگری هدایت کرده و یا این که یک صفحه ارور سفارشی کامل برای سایت خود باشید. در خیلی از سیستم های مدیریت محتوا مانند وردپرس این کار امکان پذیر خواهد بود. در مورد اینکه در اینجا نقش فایل htaccess چیست باید گفت که سیستم وردپرس با تغییر این فایل این کار را انجام می دهد و به نوعی بین شما و این فایل قرار می گیرد. در سیستم هایی که این ویژگی را برای سفارشی سازی صفحات ارور ندارند این اتفاق به می تواند به صورت دستی انجام شود.
کنترل کش
یکی دیگر از ویژگی های خوب که می توان برای این سوال که کاربرد فایل htaccess چیست ارائه کرد این است که فایل htaccess یکی از مواردی است که مسئولیت کنترل کش بر عهده آن قرار دارد و از این نظر می تواند برای سایت اهمیت بالایی داشته باشد.کش کردن اطلاعات یکی از ویژگی های خوبی است که می تواند مزیت های زیادی را از جهان مختلف برای شما فراهم کند. به عنوان مثال سرعت سایت شما بالاتر خواهد رفت، بار کاری کمتری روی پایگاه داده وارد خواهد شد و در نتیجه بازدهی سایت شما به طور چشمگیری افزایش پیدا می کند. اما این کش ها نیازمند سیستم پیاده سازی پیچیده ای هستند که تمامی آنها روی فایل htaccess اعمال می شود.
در واقع تمامی تنظیماتی که مربوط به کش ها می باشد و شما روی سایت خود پیاده سازی می کنید، روی این فایل اعمال شده و وب سرور برای کار با کش ها به سراغ فایل htaccess می رود و با خود محتوای سایت شما و یا تنظیماتی که داخل سایت خود وارد کرده اید کاری ندارد و وقتی که شما تنظیمات خود را اعمال می کنید این فایل htaccess است که تغییر می کند.
این فایل می تواند موارد مهم و مختلفی را برای کنترل کش ها در داخل خود داشته باشد که از مهمترین آنها می توانیم به تاریخ انقضای کش و تاریخ ایجاد کش اشاره کنیم. در واقع وقتی که کشی روی سرور ایجاد می شود، یک تاریخ انقضا دارد که وقتی به پایان برسد، دوباره اطلاعات باید از روی سرور استخراج شوند. در این حالت است که فایل htaccess کلید حل مشکل سرور خواهد بود و سرور برای این که از معتبر بودن اطلاعات که به کاربران ارائه می کند مطمئن باشد به سراغ فایل htaccess می آید.
به طور کلی می توان در پاسخ به این سوال که کارایی فایل htaccess چیست گفت که این فایل یکی از مهمترین و کاربردی ترین گزینه هایی است که در سرور ها وجود دارند و می توان روی امکاناتی که این فایل در اختیار ما قرار می دهد حساب کرد. اما باید توجه داشت که کارکردن با آن دردسر هایی هم دارد و تغییرات ناخواسته در آن می تواند کل سیستم سایت شما را به صورت کامل به هم بریزد.
نتیجه گیری
در این مقاله به بررسی این موضوع پرداختیم که فایل htaccess چیست و چه کاری را انجام می دهد. در مورد این فایل باید گفت که یک امکان ویژه برای سایت است که می تواند تنظیمات مربوط به وب سرور را از طریق آن به سرور ارائه کند و بدون این که درگیر کارکرد کلی سرور شود، آنچه که می خواهد را روی آن پیاده سازی کند. توجه داشته باشید که در صورتی که به سراغ فایل htaccess می روید لازم است حتما قبل از تغییر آن از این فایل بکاپ تهیه کنید تا در صورت ایجاد تغییرات ناخواسته در آن بتوانید با استفاده از این بکاپ سایت خود را نجات دهید.
